W poszczególnych odcinkach prezentujemy pokonkursowe prace Regionalnego Konkursu Literackiego „Ze Śląskiem na ty”. Imprezę od 25 lat organizuje Łubniański Ośrodek Kultury.

Poniżej praca Kamila Blaszczyka z Publicznej Szkoły Podstawowej im. ks. Jana Bosko w Luboszycach.
Kategoria III, opiekun: mgr Gabriela Dworakowska, rok 2017

Zanim przeczytasz…  
Kamil Blaszczyk to praprawnuk Ignaca Patrzka z Brynicy. Uczeń opisał historię rodzinnego domu, a także rodziny Patrzków, rozsianych po Brynicy, Dobrzeniu i Siołkowicach. Poniższy tekst to zapis gwarowy, którego charakterystyczną cechą jest „mazurzenie”. Tekst zapisany tak, jak mówi się w Łubnianach, Brynicy. Utrzymany został właśnie w takim dialekcie.

Dóm, chtorymu patrónuje świynty Scepónek

Nie łod dzisia wiadómo, ize Brynica z dachdekrów słynie. Ja, tak jak Krościce mają swoich kosykołrzi, Dobrzyń – matackołrzi, a Dómbrówka – stolołrzi, tak Brynica znanoł je z tego, ize było tu zawse kans dachdekrów. Robota je ciynskoł – sie desc, sie słóńce – trza sie spinać na góra. W gowie ci sie krańcić nie moze, bobyś chnet ślejcioł – i niescejściy gotowe! Chciołbych wó ło taky jedny dachu połosprawiać – bez to, ize nie jes to taki zwycajny dach.

– Ignac, mozno by sie jescy to drzewo z kojścioła nadało na co i słoby jy spotrzebować – pejdziała Jołhanka do swojygo Ignaca. – Dyć je zejś sołtysy, tóz ci mozno nie łodmówią. Idziyno sie popytać!

– Ja, mołs prawie, to drzewo nie jes jescy taky blank liche! Co prołda, bez dach sie leje i koźliny festy zbulały, ale dzieniedzie drzewo jes jescy blank dobre.

Tak sie łoba dorołdzali – Ignac z Jołhanką, bo nadarzyła sie sposobnojś drzewo dostać na jejich nowy dóm, co go chciejli wybudować.

* * *

Ignac Patrzek z Brynice to bół mój prapraołpa, a dzioło sie to wszysko na pocóntku XX wieku. Ignac modo łogdowioł i łostoł sóm z małymi dziejćmi – Mariką i Richadky, ale snołd przed nich dobroł mama. Poznoł jedna fajnoł Jołhanka i zynić sie zajś myśloł. Jołhance tes spodołboł sie Ignac i pomyślała, ze mógłaby sie za niego wydać. Nie bół to leda chto – pochodziół z dobrej rodziny, zakrantny, robotny. „Przecańś inacyj nie wybraliby go na sołtysa” – na pewno myślała moja prapraołma. Tak napocli myśleć ło spólny zyciu i ło nowy dómu. A tak sie stało, ize we tyn samy casie parafia dostała dozwolyniy na wybudowaniy nowego, murowanego kościoła. Stary drzewianny kościółek, chtorymu patrónowoł świynty Scepónek, juz sie łozlatowoł. Ja, tes nie było sie co dziwić – dyć suzół brynickej parafii bes dwasta lołt!

Nołprzód trza było łozebrać stary kościółek. Mój prapraołpa Ignac Patrzek zmiarkowoł, ize jakby tak kónsek poprzebiyrać, toby sie wybrało wcale niemało fajnistego drzewa – prawie na dach! Ignac dostoł kupić tego drzewa. I tak rosły kole siebie – brynicki nowy kościół i dóm moich prapraołpów. Robota sła dojś wartko i nie trzwało dugo, a nad nowy dómy Ignaca i Jołhany łospostar sie niezwykły dach. Pod ty dachy napocły sie rodzić jeich dziejci: Filip, Gerhad, Getrud (Gertruda), Hubert, Marta, a przed godóma we 1913 roku urodziół sie nołmodsy – mój praołpa Johan, co po matce mióno dostoł. Dziejci wartko rosły i po łojcach bardzo zakrantne były i zyłka do interesów erbły. Richad mioł 3 cegielnie. Marika wydała sie do Budkowic „na małoł knajpka”, a do kupy ze swojy chopy (Mańka) dorobiyli się fajnego Gasthausu. Filip łozyniół sie do Dobrznia i tes małoł knajpka wykludziół na Gasthaus. I jescy sala wybudowoł. Getrud wycióngła do Krościc, bo wydała sie za Skrzipcyka, co tes mioł Gasthaus, i dorobiyli się potyn jescy sale, dzie sło wesela i zabawy robić. Marta wydała sie za Ciurlołka we Jyłowej i tes dostała sie na Gasthaus. We rodzinnej Brynicy łostoł Hubert i dostoł po swoich łojcach piynkny Gasthaus. Na zadku, za Gasthausym, mioł rzeźnia. Ale dóm rodzinny, tyn dóm z niezwykłym dachy, dostoł mój praołpa Johann – nołmodsy z dziejci. We podwórku tego dómu tes była rzejźnia (filia tej przi Gasthausie Huberta). Do kupy z łojcy Ignacy i braty Huberty miejli spółka i dobrze swojy interesy prowadziyli. Praołpa Johann posukoł sie kobiyty niedaleko, we Brynicy. Zwała sie Agnieszka, jednak gołdali jyj Agnys. Z dómu była Poliwoda, a urodziyła sie 11 kwietnia 1914 (tysiónc dziewjynset sternastego) roku. Nie było jyj dane ciesyć sie siostrzickóma i braciskóma, bo wszyscy umarli – yno Agnys udało sie przezyć rózmajte dzieciynce choroby, chtorych piyrwej nie brachowało, a na chtore nierołz nie było medikamyntów. Ludzie wtedy godziyli sie z tym, co Pón Bóg na nich spuscoł, i gołdali: „Bóg doł – Bóg wzióń”. Łojcowie mojej praołmy Agnieszki – Katarzyna i Franciszek – coby jeich dziołcha tak z nicy na Patrzkownia nie posła, łoddali jyj we wianie pole i swoja chałpa (sami kupiyli przed siebie chałpka po sómsiejdzku). Ślub Agnieszki (Agnys) i Johanna (Jołhana), mojich praołpów, łodbół sie we brynickim kościele we 1936 roku. Praołpa Johann mioł biołe rankawicki i cylinder, co we tantych casach było bardzo mało spotykane. Po ślubie było wielky wesely we Gasthausie u Huberta Patrzka we Brynicy, to jes u brata łod pana modego. Praołma Agnys pewniejś ciyngy gołdała, ze wtedy cały dziyń padało. Tego, cy to je jakoł przepowiednia na zyciy modych, nie udało mi sie dowiejdziejć.

Po ślubie modzi miynskali we dómu rodzinnym Jołhana, to jes we tym niezwykłym dómu, co to go bół Ignac wybudowoł, a na dach spotrzebował drzewo ze starego brynickygo kojściółka. Ignac i Jołhanka miynskali do kupy z modymi. Dóm bół solidny i niemały tak, ize sło jego cańś wydzierżawić. Niejaki Moiser urzóndziół sobie w jednej cańści fajny sklep. I tak pod dachy niezwykłego dómu napocło sie rodzić nastympne pokolyniy Patrzków. Piyrsy przisoł Hajni, ale musioł wcas łodyńś z tego świata, bo sie lykarze łomylyli i dostoł niepotrzebnie dwa razy tyn sóm zastrzyk i we śpitalu umar. A tak sie zawse ciesół, jak móg siejdziejć we papowym aucie.

Potyn prziśli jescy: Anna, Ryszard i Edeltrauda, moja ołma. Nie wiadómo, jak by sie było wszysko potocyło, ale przisoł rok 1939, a ś niym wojna. Praołpa Johann musioł łostawić swoja rodzina i posoł zyciy łoddać za fuehrera. Ale nie yno łón. Skoda, ize nie wiymy – my, jego rodzina, dzie przisło mu pajś – myślymy, ize to było dziejś we Rusyji. W kazdy razie mój praołpa Johann uznany je za „zaginiónego w czasie II wojny światowej”. Ale jak do Brynice wlejźli Ruse, to tes ludzie byli pomordowani. Nie łominóno to Moisera, chtory mioł sklep w dómu mojygo praołpy Jołhana, a tera jus i mojej ołmy Trauty (Edeltrauda). Z rodziny nasej we Brynicy zastrzelyli jescy Franciszka Poliwoda, łojca mojej praołmy Agnieszki (to jes mojygo drugygo prapraołpa). Ciynsko sie tes przedstawić to, ze organista Franza Woscha wywióźli do Łopoloł i tam ściebli z dachu. Kiedy jus nie było Moisera, to i sklepu jus nie było. Po wojnie nowoł władza przidzielyła na jakiś cas do nasego dómu jedna rodzina repatriantów ze wschodu. Wojna kans pozmiyniała. Nie dozół jyj kóńca prapraołpa Ignac – umar i tak spółka „ojca i synów” sie łozlejciała. Łostoł yno Hubert, ale i łón sprzedoł po wojnie Gasthaus i wycióng ze swoją kobiytą Zofiją do Siołkowic. W wolnej Polsce tes leko nie było. Prziśli i zabrali te fajne auto. Przed Rusóma było skryte we sopce na drzewo – przikryte plandeką i zasute trecinóma, ale po wojnie myśleli, ize tera be jus spokój i jy wycióngli spod plandeki – na złe! Pewniejś jejździyło „we województwie” – tak ludzie gołdali. Nó, a we sklepie, we chtory mioł swój gyśeft Moiser, dalej bół sklep, yno ze tera nołlezoł do Gminnej Spółdzielni Samopomoc Chłopska. Praołma Agnieszka sama tera gospodarzyła z trójką dziejci. Nie dostołwała piniyndzy za dzierżawa do ranki, tak iz nie mógła sie za niy kupić, co by chciała. Były łóne na kóncie we banku i jak bół potrzebny jaki rymónt we sklepie, to dostołwała jy na tyn rymónt. Dóm jak to dóm, niscoł z casym. Rosło nowe pokolyniy. Przisoł cas na zyniacki i wesela. I tak dóm z niezwycajnym dachym erbła nołmodsoł cera – Trauta (Edeltrauda) – moja ołma. Wydała sie za kawalyra z Brynice, za Henryka Kiliana. Pejdzieli „sakramentalne tak” 19 maja 1970 roku w tym kościele, dzie 34 lata tymu ślubowali Agnieszka (Agnys) i Johann (Jołhan), we tym samym, chtory bół taki stary jak dóm Ignaca po sómsiejdzku!

Samotnoł jus tera Agnys łostawiyła dóm modym, a sama przeniósła sie do dómku, w chtorym kiedyś miynskała jej matka Katarzyna. Wybrali ją tes na radnoł gminy – juścić sie ś nią tes licyli.

Z GS-em „stoczóno ciężki bój”, zanim łodstómpiół łod umowy dzierżawy – tak łosprawiała mi ołma Trauta. Ale jak to sie jus udało w 1981, to zacón sie prawy rymónt dómu. Wyburzóne łostały ściany we sklepie i wstawióne nowe łokna. Tera miało tu rosnóńć nastympne pokolyniy. Nołmodsoł z trójki dziejci była moja mama, Krystyna. Nierołz mi łopowiadała ło ty, ize miała łokno swojygo pokoju na kierchówek dzieciyncy (to jes ta jego cańś, dzie chowano małe dziejci) i koleżanki, chtore dó niej przichodziyły, dziwiyły sie, ze mama sie nie boi miynskać naprzeciwko kierchówka. Mama pejdziała mi, ze sie nigdy nad tym nie zastanawiała i wcale sie nie boła tak blisko kierchowa miynskać.

Dziwne, a moze i wcale ni, ale ludzie cansto mylyli (i mylą) „nas dóm” ze farą – plebanią. Dzioło sie tak beztóz, ize stoi łón blank przi kościele (łoddziyloł te dwa budynki yno dróga), a nade wszysko, myśla, skuliś tego, ze moł taky „szczegóły architektoniczne”, jak ceglane dekoracje łoknów, chtore zarołs kojarzą sie z cerwóną cegłą, z jakej je wymurowany nowy kościółek świyntego Scepónka. Tera jus wszysky dziejci łopuściyły dóm starego Ignaca, mojygo prapraołpy. Łostali w niy yno ołpowie – Trauta i Henryk. Moja ołma kazdego roku bardzo dboł ło to, zeby przed dómy, chtory jes zabytky brynickej architektury, zawse były świyze kwiołtki.

W 2005 roku, dwanołście lołt tymu, dóm zajś przesoł metamorfoza. Ołpa i mój tata wymiyniyli dachówka na dachu. Nie uwierzicie – drzewo ze starego kojściólka świyntego Scepónka trzimie sie dobrze, a minóno jus prawie 120 lołt, łodkónd połozyli jy brynicky ciejśle, a potyn przikryli dachdekry na nowym dómu Ignaca Patrzka.