W poszczególnych odcinkach prezentujemy pokonkursowe prace Regionalnego Konkursu Literackiego „Ze Śląskiem na ty”. Imprezę od 27 lat organizuje Łubniański Ośrodek Kultury.
Julia Danisz
„Cudze chwołlicie, swojygo nie znołcie, sami nie wjycie, co u siebie mołcie” gołdajó móndrzi ludzie. To je richtig prołwda. Interesujymy sie wsystki, co je dzie indziej, a nie znómy tego, co je blisko nołs i nic nie wjymy ło ludziach z nasych strón, co tez zasugujó na sacunek z nasej stróny. Pomyślałach, ze i joł móm przodka, chtory zasuguje na to, coby i inni sie łó ni wjyncej dowjejdziejli. Zacółach łod przejrzynioł róstomajtnych encyklopedjów i internetu. Nó i byłach w szoku. Nie nołdłach ani jednej wzmianki ło Andrejasie Pampuchu – cłowieku znany prawie w całej Ojrołpie i Ameryce, a w Polsce zołdyn nic łó ni nie wjy.
Andrejas Pampuch to brat mojygo pra- pra- praołpy Józefa.
Wsystko zacło sie w Starych Siołkowicach 27. (dwadziestego siódmego) listopada 1855 (tysiónc łoziymset pjyndziejsióntego pjóntego) roku. Tego dnia przised na świat w budynku niedaleko kościoła, na tak zwany gospodarstwie Klynkowy – jako drugy dziejcio – syn gbura Thomasa Pampucha i Franciski z dómu Kammer. Łojcowie dali mu na krzcie Andrejas.
Dom, w którym urodził się profesor Andreas Pampuch Na zdjęciu od lewej: Józef Pampuch (brat profesora Andreasa Pampucha), Rozalia (córka), Maria Bieniara (żona Józefa), Jan i Józef (synowie), Kulig – krewny.
Wsyscy się dziwowali, jak Jędra juz jako mały synek yno licył i rysowoł kółka, kwadraciki, trójkónty i inne figury. Nauka zacół w skole powszechnej w Siołkowicach, a ze ucył sie bardzo dobrze, to łojcowie posłali go poty do Królewskygo Gimnazjum w Łopolu, chtore skóńcył jejsiynió 1877 ( tysiónc łoziymset siedymdziejsióntego siódmego ) roku uzyskujónc „świadectwo dojrzałości”.
Po maturze śtudowoł we Wrocławiu matematyka, nauki przirodnice i filozofija. Ta suchoł wykładów znanych profesorów: Cohna, Wilhelma Diltheya, Friedricha Ernsta Dorna, Johanna Gottfrieda Gallea, Grubego, Krausego, Oskara Emila Meyera, Theodora Polecka, Römera, Jacoba Rosanensa, no i Schneidera oraz Heinricha Schrötera. W casie swojich śtudjów był tez przez sejś semestrów uczestniky syminarjów matematyczno – fizycznych, chtore prowadziyli Dr. Schröter
i Dr. O. E. Meyer.
Egzamin „pro facultate docendi” zdoł w cyrwcu 1883. (tysiónc łoziymset łoziymdziejsióntego trzejciygo) roku. Po zdany egzaminie zaś trefjył do Krȯlewskygo Gimnazjum w Łopolu, ale tera jako wykładowca, dzie łod jejsiyni 1883. (tysiónc łoziymset łoziymdziejsióntego trzejciygo) do jejsiyni 1884. (tysiónc łoziymset łoziymdziejsióntego stwołrtego) roku, zgodnie z łobowiónzujóncymi przepisóma łodpracowoł próbny rok.
Po ty casie przeniós sie do katolickygo gimnazjum Śwjyntego Scepóna we Śtrasburgu w Alzacyjej. Ta w starsych klasach ucył matematyki, a rachunków w młodsych. Ucył tez przirody.
Życiorys profesora umieszczony w jego pracy doktorskiej
Juz w lipcu 1885. (tysiónc łoziymset łoziymdziejsióntego pjóntego) złozył dysertacja ( choć sama nie wja, co to je?) doktorskoł na wydziale matematycno – przirodnicy Uniwersytejtu Cesarza Wilhelma w Śtrasburgu i zdoł egzamin „pro doktoratu”. Jego praca doktorskoł nosiyła tytuł „Über doppelinvolutorische Systeme im Raume”, co jak mi wytłumacyli znacy „System podwójnej inwoluty w przestrzeni”. Ale sie to je dobre tłumacyniy i ło cy to je, to nie wja, bo joł za bardzo matmy nie lubia i niy mó pojyncioł, ło co ta chodzi.
Po uzyskaniu tytułu doktora dalej ucył matmy, fizyki, a zdarzyło sie tez, ze naucoł i łaciny.
Wsystko wskazuje na to, ze łod samego pocóntku interesowoł go „problem Malfattiego”, ło cy świadcó jego kolejne prace. Dowjejdziałach sie, ze chodzi ło jakyś okręgi umjescóne
w specjalny sposȯb w trójkóncie, ale tak genau, to nie wja, po co to kómu potrzebne. Widać matematycy musó sie zajóńć jakiś problejmy, zeby mjejli co licyć. I tak już w roku 1897. (tysiónc łoziymset dziewjyndziejsiónty siódmy) napisoł praca „Das verallgemeinerte Malfattische Problem nebst fünf demselben äquivalenten Aufgaben”.
Kolejnoł praca „Das verallgemeinerte Malfattische Problem” ukazała się w 1900. (tysiónc dziewjyńćsetny) roku. Tyn sóm temat porusył w pracy pod tytuły „Das Malfatti – Steinerische Problem”, chtoroł wydoł
w roku 1902. (tysiónc dziewjyńćset drugi).
Prawdopodobnie to właśnie Andrejas Pampuch był matematyky, chtory w 1904. (tysiónc dziewjyńćset stwołrty)| roku dostarcył rozwiónzania „problemu Malfattiego” opartego na algebraicznych sformułowaniach, co potwierdzają matematycy na cały śwjejcie.
Profesor Andreas Pampuch
Taky były losy gburskygo synka ze Starych Siołkowic, absolwynta Uniwersytejtu Wrocławskygo, doktora matematyki – wybitnego naukowca i dugolejtniygo profesora nauk ścisłych na Uniwersytejcie we Śtrasburgu. Warto podkryślić, ze biegle posugiwoł sie w gołdce i piśmie kilkóma jynzykóma: polsky, niymiecky, angiejlsky, francusky i łacinó. Był tez korespondencyjny cłónky kilku zagranicnych uniwersytejtów.
Trzeba zaznacyć, ze całe zyciy zwiónzany był ze swojó rodzinnó wsió. Tu przijyzdzoł do rodziny na urlołp, a jak przised cas na rynta, to wróciył do rodzinnej mjejscowości i mjynskoł u krewnych az do swojej śmierci. Umar 5. (pjóntego) lutego 1937. (tysiónc dziewjyńćset trzidziestego siódmego) roku. Pochowano go na przikościejlny kjerchołwie, dzie jego grób jes do dzisiej.
Skarbnicó wjedzy na temat mojygo przodka jes kuzina mojej praołmy, co mjynskoł w Katowicach. Łóna moł 90 (dziewjyndziejsiónt) lołt, ale pamjyńć na sto dwa. Chciałabych tez takoł mjejć. Jak łozprawiała, to tak ciekawie, ze suchałach jej z łotwartoł gambą, a historyja zycioł wsystkich krewniołków to moł w mały palusku i to dziynki niej dowjejdziałach sie tego, coch wóm przedstawjyła.
Musa dodać, ze ciotka Irejna jes jejdinoł z rodziny, chtoroł jescy widziała profesora. Mjała tedy śtyry lata, kjedy ze swojy łojcy łodwjejdziyła profesora na Bedaszce i zapamjyntała go jako eleganckygo starsego pana spacerujóncego powoli i dostojnie.
Pamjyntoł tez, jak jej łojciec, (chtory był bez putora roku śtudynty profesora w Śtrasburgu), łopowjadoł, ze śtudynci bardzo lubjyli profesora i cyniyli go za jego postawa i łolbrzimioł wjedza.
Wja, ze ta praca moze być nudnoł, ale nie chodziyło mi ło humor, yno chciałach łopisać zyciy cłowieka, chtory je znany w grónie matymatyków na cały śwjejcie, a w jego nołblizsy środowisku niewiejla ludzi łó ni wjy. Moja rodzina je dumnoł ze swojygo przodka i bardzo sie raduja, ze w zesły roku udało nó sie w niymiecky antykwariacie kupić trzi jego prace, w ty jego praca doktorskoł. Takoł pamjóntka jes na pewno wyjóntkowoł i nie kazdy moze sie pochwołlić ksiónzkó z XIX (dziewjyntnołstego) wieku.
Moze dziynki mojej pracy i inni zainteresujó sie ludźmi, chtorych warto poznać.
Jeden komentarz
Co to za język?