Gmina Dobrzeń Wielki przed powstaniem Elektrowni Opole

Jeszcze do niedawna głównym zakładem pracy w gminie Dobrzeń Wielki była Elektrownia Opole, teraz choć nie leży już w gminnych granicach nadal zatrudnienie znajduje tam wielu okolicznych mieszkańców. Musimy jednak zauważyć, że przed jej powstaniem istniał szereg często już dzisiaj zapomnianych i upadłych firm oraz organizacji zapewniających zarobek tutejszym mieszkańcom.

Elektrownia pomogła gminie, ale już przed jej powstaniem jednostka była rozwijającym się i dobrym do życia, jak na wieś w czasach PRL, miejscem.

Chróścice
Jednym z największych miejsc pracy w Chróścicach była Spółdzielnia Pracy „Jedność-Elektromet”. Zajmowano się tam głównie produkcją wyrobów wiklinianych takich jak koszyki i różnego rodzaju pojemniki. Tworzono też opakowania na butelki z alkoholem lub kosze rowerowe. Pracowało tam nawet 30 osób. Część tego typu asortymentu była też produkowana chałupniczo w domu, w gminie było o wiele więcej wikliniarzy niż wskazuje na to ilość osób działających na terenie „Jedności”.

Za inny duży zakład znajdujący się w Chróścicach możemy uznać umiejscowioną w okolicy dworca kolejowego betoniarnię. Produkowano tam głównie betonowe bloki wykorzystywane przy stawianiu fundamentów lub przy budowie ścian. Pracowało tam zazwyczaj kilkadziesiąt osób. Obecnie na tym terenie swoje zakłady produkcyjne mają firmy Tadej i Sandmix.

Zatrudnienie znajdywano też w chróścickiej blacharni. Specjalizowała się ona w produkcji rynien dachowych, ograniczenie asortymentu gwarantowało produkcję wysokiej jakości.

Część rolników znajdowała zatrudnienie na terenie gminy w kołach rolniczych, które dysponowały specjalistycznym sprzętem i potrafiącymi go obsługiwać ludźmi. W razie potrzeby pomagali oni za opłatą rolnikom w niektórych pracach na polu.

Kilka osób pracowało też w lokalnej wytwórni furmanek, której właścicielem był Alfred Miś i w prywatnym tartaku przy torach kolejowych.

Dobrzeń Wielki
W Dobrzeniu Wielkim zdecydowanie największym zakładem pracy była stocznia nad Odrą. Założył ją na początku XX wieku Józef Mehl, a po II wojnie światowej została ona upaństwowiona. Zajmowano się tam budową barek rzecznych, ich naprawą oraz modernizacją. Gotowe statki były używane w Polsce, ale także eksportowane do Holandii, RFN czy nawet Nigerii. W szczytowym momencie pracowało tam nawet 200-300 osób. Na przestrzeni lat stocznię powiększano, unowocześniano, na placu po wcześniej istniejącym tam tartaku powstała duża hala produkcyjna. Wielu młodych ludzi uczyło się tam zawodu i z czasem przejmowało obowiązki stoczniowców. Przepływająca przez teren gminy rzeka Odra zapewniała również zatrudnienie pracownikom dobrzeńskiej śluzy, nadzorcom czy osobom odpowiedzialnym za pogłębianie koryta rzeki. Przy każdej barce musiała być mała łódź ratunkowa, której produkcją zajmowała się rodzinna łodziarnia Stelmachów.

Część budynku stoczni w Dobrzeniu Wielkim

Niestety z upływem czasu rezygnowano z transportu rzecznego i zaprzestano produkcji łodzi. W 1992 roku stocznię sprywatyzowano, a przez brak zapotrzebowania na nowe barki firma ostatecznie popadła w ruinę. Teraz na jej terenie znajduje się przedsiębiorstwo budowlane Pol-Kan.

Innym dobrzeńskim przedsiębiorstwem były zakłady dziewiarskie „Opolanka”. Robiono tam wełniane ubrania, w szczególności rękawiczki, skarpetki i pończochy. Produkowano je na obsługiwanych przez personel maszynach dziewiarskich. Dziewiarstwo było uznawane za pracę przeznaczoną dla kobiet, dlatego też większość pracowników zakładu stanowiła płeć żeńska. Firma posiadała dwie siedziby. Jedna już dzisiaj wyburzona znajdowała się naprzeciw restauracji „Pod Lasem”, a druga na terenie obecnej kręgielni „Plaza” w Dobrzeniu Wielkim.

Na dobrzeńskich polach do dziś stoją ruiny funkcjonującej w tamtych czasach cegielni. W latach 50. przejął ją Franciszek Sonsalla i dokonał modernizacji. Zaczęto produkować cegłę pełną, stropową i dziurawkę, po pewnym czasie produkcja zakładowa została zmechanizowana. Gdy właściciel zmarł jego potomkowie wyjechali za granicę, a cegielnia zaczęła podupadać.

Cegielnia w Dobrzeniu Wielkim

W latach 60. w Dobrzeniu Wielkim powstał też Państwowy Ośrodek Maszynowy, który później został przemianowany na TOR (Terenowa Obsługa Rolnictwa). Od niego nazwę wziął działający do dzisiaj dobrzeński klub sportowy. Ośrodek działał zamiast kółka rolniczego i spełniał podobną do niego rolę. Wynajmowano maszyny i oferowano różnego rodzaju usługi rolnicze. Na terenie przedsiębiorstwa pracę znajdowało około 30-40 pracowników.

Wśród mniejszych przedsiębiorców znajdywała się firma należąca do rodziny Kwosek, która zajmowała się produkcją elementów do wież kościelnych. Na terenie Dobrzenia swoje stolarnie mieli pan Koj i pan Polok, obie już nie funkcjonują.

Kup
W miejscowości Kup działała mieszalnia pasz i żywności dla zwierząt, ale nie zostało o niej zachowanych zbyt wiele informacji. Mieszkańcy znajdowali zatrudnienie również w Nadleśnictwie Kup.

Dobrzeń Mały
Dobrzeń Mały był terenem o charakterze typowo rolniczym i nie występowały tam duże zakłady pracy.
W całej okolicy można było znaleźć kowali, szewców, szwaczy. Najczęściej funkcjonowali oni jako osoby prywatne prowadzące niezarejestrowaną działalność.

Gmina Dobrzeń Wielki posiadała w tamtych czasach ważne dla lokalnej gospodarki punkty handlowe, a jednym z nich była tzw. Gminna Spółdzielnia Samopomocy. Handlowano tam węglem, skórami, mięsem, ziemniakami i zbożem. W miejscu gdzie dziś znajduje się sklep Normet w Dobrzeniu Wielkim znajdował się targ, gdzie ludzie handlowali żywymi zwierzętami takimi jak krowy, owce, kury lub indyki.

Podsumowując, gmina Dobrzeń Wielki w obecnym kształcie już przed powstaniem pobliskiej Elektrowni była dobrze prosperującą okolicą. Ludzie często zajmowali się pracą rzemieślniczą, na tym terenie działało też kilka firm państwowych. W dużym stopniu wykorzystywano rzekę Odrę, która zapewniała wielu rodzinom utrzymanie. Z biegiem czasu wykorzystanie Odry stopniowo zostało zaniechane tak samo jak zmienił się nastawiony w dużej mierze na rolnictwo charakter okolicy.