Przeszczep komórek macierzystych jest często jedyną szansą na życie dla osób chorych. W ten sposób leczy się wiele poważnych chorób, między innymi szereg odmian białaczki. Pomóc może każdy z nas, między innymi rejestrując się bazie dawców fundacji DKMS.
DKMS powstał w Niemczech, w 1991 roku. Inicjatorami powstania fundacji byli: dr Peter Harf i dr Gerhard Ehninger – mąż i lekarz chorej na białaczkę Mechtild Harf. Skutkiem ubocznym ich poszukiwań niespokrewnionego dawcy szpiku kostnego dla Mechtild było powstanie największej bazy zarejestrowanych dawców komórek macierzystych na świecie. W ciągu 27. lat w bazach DKMS zarejestrowało się ponad 8 milionów potencjalnych dawców, z czego ponad 71 tysięcy oddało komórki macierzyste potrzebującym.
W Polsce fundacja DKMS działa od 2008 roku. Jest niezależną organizacją non-profit, która w trakcie 10. lat działalności zarejestrowała niespełna 1,5 miliona potencjalnych dawców komórek macierzystych z krwi i szpiku kostnego.
Działalność fundacji nie ogranicza się do pozyskiwania i opieki nad dawcami w ramach Ośrodka Dawców Szpiku. Zajmuje się także między innymi wsparciem fizycznym i psychicznym osób potrzebujących oraz ich bliskich, tworzeniem grup wsparcia dla chorych czy promocją zdrowia publicznego i badań w dziedzinie przeszczepiania komórek macierzystych.
W jaki sposób pobierane są komórki macierzyste?
W świadomości wielu osób bycie dawcą komórek macierzystych wciąż kojarzy się z ogromnym bólem. Panuje przekonanie, że szpik pobierany jest z rdzenia kręgowego. Nic bardziej mylnego. W większości przypadków przeszczep komórek nie wymaga nawet hospitalizacji dawcy.
Przeszczep może odbyć się na dwa sposoby – poprzez pobranie komórek macierzystych z krwi obwodowej lub pobranie szpiku z talerza kości biodrowej.
Pierwsza metoda stosowana jest w 80. procentach przypadków i nie wymaga hospitalizacji. Najpierw dawca przez 5 dni otrzymuje czynnik wzrostu G-CSF, aby zwiększyć ilość komórek macierzystych we krwi obwodowej. W tym czasie mogą wystąpić objawy grypy, ponieważ substancja ta jest produkowana w organizmie między innymi w trakcie infekcji. Sama procedura pobrania komórek odbywa się poprzez tak zwaną aferezę – krew wyprowadzana jest z jednej ręki, przechodzi przez urządzenie, które oddziela komórki macierzyste, a następnie wraca do krwiobiegu dawcy przez drugą rękę.
Pobranie szpiku z talerza kości biodrowej to bardziej czasochłonna procedura – najczęściej dawca przyjmowany jest do szpitala na dzień przed zabiegiem i zostaje tam na okres dwóch lub trzech dni. Pobranie szpiku odbywa się w ogólnym znieczuleniu. Za pomocą specjalnej igły pobiera się około 1 litra mieszaniny szpiku i krwi, zawierającej około pięciu procent szpiku kostnego. Zregeneruje się on w organizmie w ciągu około dwóch tygodni. Jedyne ryzyko, jakie pojawia się podczas pobrania szpiku, wynika z zastosowania narkozy. Istnieje także możliwość wystąpienia bólu w miejscu nakłucia, jest ono jednak podobne do stłuczenia i mija w ciągu kilku dni.
Jak zostać potencjalnym dawcą komórek macierzystych?
Rejestracja w bazie dawców krwiotwórczych komórek macierzystych i szpiku jest prosta i bezpłatna. Pierwszym krokiem jest zamówienie pakietu rejestracyjnego na stronie fundacji, który zostanie wysłany pocztą na adres, jaki podamy w formularzu. W pakiecie znajdziemy kwestionariusz rejestracyjny oraz pałeczki do pobrania wymazu z wewnętrznej części policzka. Wypełniony formularz oraz pobrany wymaz wysyłamy bezpłatnie na adres fundacji. Po przebadaniu próbek i wprowadzeniu danych do bazy otrzymamy potwierdzenie rejestracji i kartę dawcy.
Kiedy fundacja otrzyma informacje o osobie, której możemy pomóc, rozpocznie się procedura typizacji potwierdzającej, czyli sprawdzenia zgodności genetycznej. Pierwszym etapem jest rozmowa telefoniczna z pracownikiem fundacji, który szczegółowo wyjaśni, jakie będą kolejne kroki. Zostaniemy także poproszeni o wypełnienie ankiety medycznej i pobranie krwi w najbliższym ośrodku zdrowia. Próbka krwi zostanie przebadana pod względem stanu zdrowia oraz zgodności tkankowej z biorcą. W okresie od 3 tygodni do 3 miesięcy klinika sprawdzi, czy typizacja przebiegła pomyślnie. Na tym etapie szczególnie ważny jest kontakt z dawcą, ponieważ postępująca choroba może powodować, że przeszczep komórek stanie się niemożliwy. Dlatego powinniśmy być stale dostępni pod telefonem, aby zareagować w jak najkrótszym czasie. Jeśli wszystko przebiegnie pomyślnie, zostaniemy umówieni w klinice na szczegółowe badania, które pozwolą ustalić, czy przeszczep nie stanowi zagrożenia dla dawcy i biorcy. Ostatnim krokiem jest pobranie komórek macierzystych.
W zależności od ilości pobrań, dawcy przysługują dwie odznaki – „Dawcy Przeszczepu” lub „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu”. Ta pierwsza upoważnia nas do korzystania poza kolejnością z podstawowej opieki medycznej. Tytuł „Zasłużonego Dawcy Przeszczepu” rozszerza przywileje o bezpłatne leki.
Inne formy pomocy
Fundację DKMS można wesprzeć na trzy sposoby: organizując Dzień Dawcy Szpiku, zostając wolontariuszem lub przekazując darowiznę.
Dzień Dawcy Szpiku to wydarzenie popularyzujące rejestrację w bazie DKMS, które może zorganizować każdy i wszędzie – w szkole, na uczelni, w firmie, podczas różnych wydarzeń czy z dedykacją dla konkretnej osoby. W zależności od tego, gdzie ma odbyć się taka akcja, zależy proces jej organizacji. Każdy Dzień Dawcy Szpiku ma jednak przypisanego koordynatora, który zapewnia dostęp do materiałów szkoleniowych oraz udziela odpowiedzi na wszelkie pytania. Szczegółowe informacje znajdują się na stronie.
Aby zostać wolontariuszem w fundacji DKMS, wystarczy wysłać zgłoszenie na adres e-mail: wolontariat@dkms.pl. Nie jest wymagane doświadczenie w rejestracji potencjalnych dawców szpiku czy wykształcenie medyczne, a jedynie chęć pomocy i ukończony 13. rok życia. Do zadań wolontariusza fundacji DKMS należy:
- rejestracja potencjalnych dawców szpiku podczas różnego rodzaju wydarzeń lub Dni Dawcy Szpiku;
- edukacja w zakresie dawstwa szpiku.
Aby odpowiednio przygotować wolontariusza do pracy w fundacji, przechodzi on szkolenie oraz jest na bieżąco pod opieką koordynatora. Ma on także zapewnione ubezpieczenie następstw nieszczęśliwych wypadków.
Działania fundacji finansowane są na dwa sposoby – poprzez darowizny oraz zwrot kosztów przez opiekę zdrowotną kraju, z którego pochodzi biorca komórek. Nie wszystkie wydatki są jednak pokrywane z pieniędzy publicznych. Sam koszt rejestracji dawcy wynosi 180 zł i nie jest refundowany przez Ministerstwo Zdrowia. Dlatego wsparcie osób indywidualnych i przedsiębiorstw jest szczególnie ważne, a każdy datek daje choremu szansę na życie.
