Do roku 2017 na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego znalazło się 27 zjawisk z najróżniejszych regionów Polski, prezentujących bogactwo naszego dziedzictwa. Nie ma na niej żadnego elementu z Opolszczyzny. Do dzisiaj.
Krajowa lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego prowadzona jest przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Ma ona charakter informacyjny, stanowiąc formę upowszechniania elementów niematerialnego dziedzictwa kulturowego z terenu Polski. Wpisane na nią elementy mogą być następnie zgłoszone do wpisu na listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości prowadzoną przez UNESCO.
Wpis na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego dokonywany jest na wniosek grup, wspólnot oraz organizacji pozarządowych. W uzasadnionych przypadkach, tj. jeżeli dany element dziedzictwa niematerialnego kultywowany jest jedynie przez pojedyncze osoby, wpis może zostać dokonany również na wniosek jednostek.
We wszystkich działaniach związanych z ochroną dziedzictwa niematerialnego, nie chodzi o sam obrzęd, zwyczaj, tylko o ludzi, którzy go kultywują i poświęcają swój czas.
Zwyczaj wodzenia niedźwiedzia, zwany także: berami, wodzeniem bera, bakusami, kluczeniem bera i łażeniem z berym na Śląsku Opolskim jest kultywowany w około 100 miejscowościach . Jest to zwyczaj związany z karnawałem i zapustami, czyli od Nowego Roku (albo od święta Trzech Króli) do środy popielcowej. Zwyczaj ten przetrwał na terenach, gdzie — mimo przynależności do państwa pruskiego, a potem niemieckiego — mieszkała ludność polska.
Z wnioskiem o wpis tego zwyczaju wystąpiły początkowo Krzanowice — od 2017 r. dzielnica miasta Opola. Po przeprowadzonych konsultacjach w dniu 17 grudnia 2018 r. z udziałem przedstawicieli 14 dzielnic Opola, w których zwyczaj wodzenia niedźwiedzia jest kultywowany uzgodniono, że trzeba przygotować wspólny wniosek dla całego regionu. Sprawę pilotował Departament Kultury Sportu i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego, który ma najlepsze rozeznanie w terenie. Prace merytorycznie wsparło również Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, które od wielu lat bada i rejestruje ten zwyczaj.
Początkowo deklarację chęci przystąpienia do wniosku złożyło wiele grup depozytariuszy, ale wkrótce zniechęciła ich perspektywa pracy nad wnioskiem i przygotowaniem załączników. Wspólnym wysiłkiem, ostatecznie do zbiorczego wniosku zgłosiło się 17 grup depozytariuszy.
Do zbiorczego wniosku przystapiły ostatecznie:
1. Rada Dzielnicy Krzanowice
2. Ludowy Zespół Sportowy w Grudzicach
3. Rada Dzielnicy Sławice
4. Rada Dzielnicy Świerkle
5. Ochotnicza Straż Pożarna w Opolu-Chmielowicach,
6. Rada Dzielnicy Winów
7. Ochotnicza Straż Pożarna w Krępnej Gmina Walce — Dobieszowice:
8. Związek Śląskich Kobiet Wiejskich — koło Dobieszowice
9. Ochotnicza Straż Pożarna w Boryczy Gmina Leśnica — Raszowa:
10. Ochotnicza Straż Pożarna w Raszowej Gmina Tarnów Opolski:
11. Ochotnicza Straż Pożarna w Antoniowie,
12. Ochotnicza Straż Pożarna w Chobiu,
13. Ochotnicza Straż Pożarna w Krzyżowej Dolinie
14. Ochotnicza Straż Pożarna w Schodnej Gminna Dąbrowa — Mechnice:
15. Ludowy Zespół Sportowy w Mechnicach Gmina Jemielnica:
16. Stowarzyszenie Odnowy Wsi Centawa
17. Stowarzyszenie Odnowy Wsi Gąsiorowice.
Koordynatorem wnisku została Marta Moskal-Kochman, pracownik Departamentu Kultury, Sportu i Turystyki Urzędu Marszałkowskiego Województwa Opolskiego. Koordynatorem merytorycznym został Bogdan Jasiński, etnograf, pracownik Muzeum Wsi Opolskiej.
Fot. melonik
