Mimo zmian, które zapowiada większość sejmowa, w tym możliwość działania przez funkcjonariuszy publicznych niezgodnie z prawem, gdy wymaga tego interes publiczny, postanowiłem przeanalizować przepisy prawne regulujące prawa i obowiązki Policji i Straży Miejskiej de lege lata, czyli w oparciu o przepisy, które aktualnie obowiązują. Pisząc o funkcjonariuszach publicznych, warto zaznaczyć, że według Kodeksu Karnego, każdemu obywatelowi, który interweniuje widząc jak inna osoba popełnia przestępstwo, przysługuje w tym momencie status funkcjonariusza publicznego. Konsekwencje tego są takie, że stając się ofiarą tego przestępstwa, oskarżonemu zostaje postawiony zarzut popełnienia przestępstwa wobec funkcjonariusza publicznego, co wiąże się z obostrzeniem kary przewidzianej dla przestępstwa, które popełnił.
Prawa i obowiązki Policjantów reguluje ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, rozporządzenie Ministra właściwego do spraw wewnętrznych o prawach i obowiązkach policjantów, a także przepisy ustaw szczególnych. Zgodnie z nimi każdy policjant ma obowiązek przede wszystkim:
√ odmówić wykonania rozkazu lub polecenia przełożonego, a także polecenia prokuratora, organu administracji państwowej lub samorządu terytorialnego, jeśli wykonanie rozkazu lub polecenia łączyłoby się z popełnieniem przestępstwa (w przypadku gdy odmowa wykonania rozkazu lub polecenia była bezzasadna, wobec policjanta wszczynane jest postępowanie dyscyplinarne);
√ w czasie służby nosić przepisowy mundur i wyposażenie;
√ okazać legitymację służbową w taki sposób, aby zainteresowany miał możliwość odczytać i zanotować numer i organ, który wydał legitymację oraz nazwisko policjanta;
√ utrzymywać sprawność fizyczną zapewniającą wykonywanie przez niego zadań służbowych;
√ uzyskać pisemną zgodę przełożonego, jeśli chce podejmować czynności zarobkowe poza służbą;
√ respektować godność ludzką i prawa człowieka.
Do praw Policjantów należą:
√ legitymowanie osób;
√ zatrzymywanie osób m.in. podejrzanych, stwarzających zagrożenie dla życia, zdrowia, a także mienia;
√ przeszukiwanie osób i pomieszczeń (Policjanci dokonują tych czynności na podstawie Kodeksu Postępowania Karnego, gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że osoba przeszukiwana popełniła przestępstwo lub w przeszukiwanym pomieszczeniu znajduje się osoba podejrzana lub dowody świadczące o popełnieniu przestępstwa). W przypadku policyjnych interwencji dotyczących zakłócania ciszy i spokoju, co nie jest przestępstwem, policjanci nie przekraczają progu domu, chyba, że zauważą przedmioty świadczące o popełnieniu przestępstwa lub inne okoliczności będą na to wskazywać- w takich, niecierpiących zwłoki sytuacjach, Policjant nie jest zobowiązany do przedstawienia postanowienia sądu);
√ dokonywanie kontroli osobistej, także przeglądania bagaży w razie uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa;
√ obserwowanie i rejestrowanie zdarzeń w miejscach publicznych;
√ wystawianie mandatów karnych za zachowania niezgodne z prawem.
W razie niepodporządkowania się poleceniom Policjanci mogą stosować środki przymusu bezpośredniego. Na czynności dokonane przez Policjantów przysługuje zażalenie do prokuratora.
Straż Miejska wykonuje zadania wynikające z art. 11 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych a także przepisy ustaw szczególnych. Do zadań straży należą w szczególności:
√ ochrona spokoju i porządku w miejscach publicznych;
√ czuwanie nad porządkiem i kontrola ruchu drogowego (w zakresie określonym w przepisach o ruchu drogowym);
√ zabezpieczenie miejsca przestępstwa;
√ uczestnictwo w imprezach państwowych zabezpieczając ich poprawny przebieg;
√ ochrona obiektów komunalnych i użyteczności publicznej;
√ inicjowanie wydarzeń mających na celu promowanie pozytywnych zachowań;
√ egzekwowanie prawidłowego parkowania samochodów w mieście;
√ udzielanie pouczeń;
√ legitymowanie osób w celu ustalenia ich tożsamości;
√ ujęcie osób stwarzających w sposób bezpośredni oczywiste zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzkiego;
√ usuwanie i blokowanie kół pojazdów w przepisach o ruchu drogowym;
Do obowiązków Strażnika Miejskiego należą:
√ przestrzeganie prawa;
√ poszanowanie powagi, honoru, godności obywateli i własnej;
√ zachowanie tajemnicy państwowej i służbowej;
√ podejmowanie interwencji w sytuacjach zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, a także w przypadku naruszenia dóbr osobistych ludzi;
√ zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, przełożonymi, podwładnymi oraz współpracownikami;
√ stałe podnoszenie kwalifikacji zawodowych;
√ noszenie umundurowania, legitymacji służbowej oraz znaku identyfikacyjnego;
√ przedstawianie się imieniem i nazwiskiem, a ponadto na żądanie osoby, której czynności dotyczą, okazywanie legitymacji służbowej w sposób umożliwiający odczytanie i zanotowanie nazwiska Strażnika oraz organu, który wydał mu tę legitymację;
√ pomoc kierowcy samochodu, któremu rozładował się akumulator.
Można powiedzieć, że prawa i obowiązki Policjantów i Straży miejskiej są do siebie zbliżone, co staje się przedmiotem frustracji Strażników Miejskich, którzy mają mniej przywilejów od Policjantów, np. związanych z wiekiem, w którym będą mogli przechodzić na emeryturę, co jest aktualnie przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego.
Inną zasadniczą różnicą jest funkcja policji w wykrywaniu przestępstw. Według znowelizowanego Kodeksu Postępowania Karnego, Policja pod nadzorem prokuratora odpowiedzialna jest za prowadzenia dochodzeń w przestępstwach, do których rozpatrzenia będzie właściwy Sąd Rejonowy jako sąd I instancji.
W razie pytań odnośnie obowiązków i praw Policjantów i Strażników Miejskich, zapraszamy do kontaktu za pośrednictwem formularza na stronie www.pomocnikprawny.pl
