Legenda mówi, że wiatrak w Skarbiszowicach pracował nawet gdy nie było wiatru, gdyż młynarz, który go postawił, miał umowę z diabłem. Za oddaną duszę zapewnił sobie nieprzerwaną pracę wiatraka. Wiatrak spłonął w 1871 roku. Dziś nie ma po nim śladu.
Nie wiem jak to z tym wiatrakiem było, bo skoro spłonął w 1871 roku, to dlaczego był jeszcze na mapie z 1891 roku (najstarsza, jaką udało mi się znaleźć). Poniżej fragment tej mapy, na której przy symbolu wiatraka postawiłem cyfrę "1".
Na mapie z 1936 roku w miejscu wiatraka jest literka R., co zapewne oznacza ruinę, ale na mapie z 1944 roku napisane jest w tym miejscu "Windmühle", co sugeruje, że go odbudowano.
Cyfra "7", z prawej strony mapki, to miejsce w którym widać drogę i tory biegnące od Szydłowa. Górne tory to nieczynna już linia w stronę Niemodlina. Dolne tory to linia w stronę Tułowic i dalej do Nysy.
Cyfra "6", to miejsce, w którym dziś jest "Leśnictwo Św. Hubert" (na mapie z 1891 nie ma w tym miejscu żadnej zabudowy, na mapie z 1936 też nie ma, ale na mapie z 1944 już jest):
Warto zwrocić uwagę, że droga, która obok dzisiejszego leśnictwa biegnie w stronę lasu, prowadziła do położonej tuż przed torami kopalni gliny (Lgr – Lehmgrube) i położonej tuż za torami cegielni (Zgl – Ziegelei). Na mapie z 1936 cegielnia i kopalnia jeszcze są, a na mapie z 1944 już ich nie ma.
Cyfra "5" oznacza miejsce, w którym dziś jest cmentarz. Znajduje się on na zboczu najwyższego wzniesienia w Skarbiszowicach (na mapie z 1891 zapisano, że ma ono wysokość 198,2 metra n.p.m., ale na współczesnej mapie podano 199 metrów):
Na mapie z 1891 roku cmentarza jeszcze nie zaznaczono. Na mapie z 1936 już tak. Najstarszy grób, który udało nam się znaleźć na tym cmentarzu, był z 1937 roku (choć sam nagrobek wykonano później). Dwa nagrobki potwierdzały pochówki z 1939 roku:
W środku wsi, przy głównej drodze znajduje się zabytkowa kaplica – dzwonnica:
Niedaleko od kapliczki mieści się "Centrum Wypoczynku, Rekreacji i Edukacji w Skarbiszowicach". Na parterze budynku nr 17 (gdy tam byliśmy, trwał w nim akurat remont) znajduje się "Izba Regionalna w Skarbiszowicach". Jej uroczyste otwarcie miało miejsce 12 czerwca 2015 roku.
Za tym budynkiem jest "Stodoła Koncertowa", czyli wiejskie miejsce spotkań artystycznych i innych:
Obok "Stodoły" znalazły się plac zabaw, siłownia zewnętrzna i boisko:
Na drugim planie ostatniego ze zdjęć widać już samotny komin, pozostałość po cegielni, która jeszcze niedawno była czynna. Na planie gminy wydanym w 1998 roku jest nawet reklama tej cegielni, ale w 2000 roku nastąpiła jej likwidacja. Na mapce jej położenie pokazują literki Zgl (Ziegelei, czyli cegielnia) obok cyfr "2" i "3". Pozostałości po obiektach produkcyjnych cegielni pokazuje zdjęcie poniżej:
Na kolejnym zdjęciu dawny budynek socjalny cegielni:
Obecnie działka byłej cegielni, licząca nieco ponad dwa hektary (2,0877 ha), wystawiona jest na sprzedaż. Proponowana do negocjacji cena działki wraz z zabudowaniami to 420 tys. złotych.
W sąsiedztwie nieczynnej cegielni znajduje się budynek, oznaczony na mapce cyfrą "3". Według informacji, na które trafiłem w Skarbiszowicach, budynek ten w dawnych czasach był związany z cegielnią, ale po wojnie francusko-pruskiej (1870-1871) przeznaczono go na przytułek dla pochodzących z dóbr tułowickich inwalidów wojennych. Przytułek nazwano "Azyl". Inwalidzi mieli tam dożywotnie mieszkanie, opał i ogródek.
Na mapie z 1891 roku nie ma nazwy "Asyl", ale pojawia się ona na mapie z 1936 roku:
Na mapie z 1936 roku, po drugiej stronie głównej drogi przez wieś, widzimy też napis "Alte Ritterburg", czyli "stara warownia rycerska" (obiekt ten na mapie z 1891 roku oznaczony jest cyfrą "2"). Warownia sprzed czterech wieków uległa jednak przez ten czas tylu przeróbkom, że dziś nie ma w niej nic z jej dawnego charakteru.
Przy ostrym zakręcie głównej drogi (obok cegielni) znajduje się bardzo ładnie zagospodarowany plac z krzyżem:
W pionowej belce krzyża, na wysokości około dwóch metrów, wykonano oszkloną wnękę, w której umieszczono kamień przywieziony z Ziemi Świętej i trochę ziemi z Jerozolimy. Na głazie widocznym w prawo od krzyża, umieszczono tablicę z następującym tekstem:
"W tym miejscu 15 października 1946 r. nowi mieszkańcy Skarbiszowic (Szczebrachcic) przesiedleni w 1945 roku z Przebraża i okolic na Wołyniu, ustawili i poświęcili krzyż, aby przy nim gromadzić się i modlić, jak to czynili od wieków u siebie. – Stowarzyszenie na rzecz rozwoju wsi Skarbiszowice 15.10.2010"
Spod krzyża udaliśmy się w stronę folwarku (po niemiecku Vorwerk – Vw). Na mapie z 1891 oznacza go cyfra "4". Budynki folwarku są uznane za zabytkowe, jednak stan części z nich jest marny. Na zdjęciu poniżej budynek folwarku ciągnący się wzdłuż drogi w stronę Osiedla w Tułowicach (na mapie z 1891 droga ta oznaczona jest cyfrą "9"). Zdjęcie wykonane jest od podwórka folwarku:
Cyfra "8" na mapie z 1891 roku, to droga w stronę Tułowic Małych (od folwarku do głównego skrzyżowania Tułowic Małych jest 1,6 km). Przy tej drodze, na skraju wsi trafiamy jeszcze na staw:
Staw zajmuje powierzchnię ponad dwóch hektarów. Jest pod opieką tułowickiego koła Polskiego Związku Wędkarskiego. Staw nosi nazwę Gliniak, co wskazuje chyba, że jest to wyrobisko związane z dawną cegielnią.
Szkoda że nie powstała ścieżka rowerowa ze Skarbiszowic do Tułowic Małych (od Tułowic Małych jest już ścieżka do Tułowic). Dobrze że przynajmniej ruch na drogach Skarbiszowic nie jest zbyt duży. Zachęcam rowerzystów do odwiedzenia Skarbiszowic. Można też pojechać samochodem, zaparkować go i wędrować pieszo (tak właśnie zrobiliśmy). Będę wdzięczny za korekty i uzupełnienia w komentarzach pod tekstem lub na e-mail:
beczka@ceti.com.pl
