– To był trudny rok – uważa Rafał Bartek, przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce. Zauważa jednak, że mimo wszystko udało się zrealizować sporo zamierzeń. Bartek wystosował list, który publikujemy w całości.
Szanowni Państwo, drodzy Członkowie i Sympatycy Mniejszości Niemieckiej w Polsce,
spoglądamy wstecz na wiele udanych wydarzeń, rocznic i projektów w 2022 r., które w wielu dziedzinach przyczyniły się do kultywowania i rozwoju naszej niemieckiej kultury, języka i tożsamości. Dzięki Waszej szerokiej aktywności zrealizowano setki projektów w wielu domach spotkań, wydano dziesiątki publikacji. Zamykamy rok pełen ważnych wydarzeń. Wśród nich był VII Festiwal Kultury, dzięki któremu po raz kolejny mogliśmy zaprezentować szeroką ofertę kulturalną, a zarazem bogactwo mniejszości niemieckiej we wrocławskiej Hali Stulecia. Kolejnym wydarzeniem w 2022 r. było z pewnością otwarcie Centrum Dokumentacyjno-Wystawienniczego Niemców w Polsce, mieszczącego się w Opolu. Dzięki temu nowoczesnemu obiektowi istnieje możliwość poznania z bliska historii i teraźniejszości Niemców w Polsce. Jednocześnie jest to miejsce spotkań, które każdy powinien odwiedzić przynajmniej raz w 2023 r.
Niestety, rok 2022 był również naznaczony negatywnymi wydarzeniami. Okrutna wojna napastnicza Rosji, pandemia, ale także ograniczenie nauczania języka niemieckiego dla dzieci mniejszości niemieckiej stawiają naszą przyszłość pod znakiem zapytania.
1 września 2022 r. weszło w życie rozporządzenie polskiego ministra edukacji i nauki, w wyniku którego liczba godzin nauczania języka niemieckiego jako języka mniejszości została zmniejszona z trzech do zaledwie jednej godziny tygodniowo. Mimo wielkiego niepokoju władze VdG są niestrudzone w swoich staraniach, aby rząd RP zaprzestał dyskryminowania mniejszości niemieckiej. Ta haniebna dyskryminacja jest częścią polityki, w którą nie powinny być angażowane dzieci i której nigdy nie wolno akceptować. Język niemiecki to nie tylko zachowanie dziedzictwa, lecz przede wszystkim związana z nim przyszłość. Dlatego nadal będziemy walczyć o równe traktowanie dzieci mniejszości niemieckiej. Jednocześnie jednak chciałbym zwrócić uwagę na działania na rzecz dalszego rozwoju niemieckiego systemu edukacji, jak również na różne formy upowszechniania i używania języka, takie jak projekt Lernraum.pl, kursy sobotnie, niemieckie szkółki piłkarskie Miro, obozy językowe, jak również wiele innych działań.
U progu Nowego Roku proszę wszystkich o poczucie szczególnej odpowiedzialności za nasze dziedzictwo kulturowe i językowe, które zostało nam przekazane przez naszych przodków. Jesteśmy dumni z kilkuset domów spotkań rozsianych od Śląska po Mazury, bowiem spotkania ludzi związanych z niemiecką kulturą, językiem i historią to najważniejsza forma życia wspólnotowego dla dziesiątek tysięcy naszych członków, a także sympatyków. To tam realizowane są projekty lokalne i ogólnopolskie, tam obchodzimy rocznice, tam poznajemy własną historię poprzez wykłady i warsztaty, tam też wprowadzamy dzieci w niemieckojęzyczny krąg kulturowy.
Należy również podkreślić, że nasze różnorodne działania są widoczne i doceniane z zewnątrz. Dlatego wielkim sukcesem jest udostępnienie przez Bundestag dodatkowych środków dla mniejszości niemieckiej w Polsce w szczególności na rok 2023. Jeśli chodzi o tę dotację w wysokości 5 mln euro, chciałbym poinformować, że finansowanie będzie dotyczyło wyłącznie projektów językowych. W tym kontekście już teraz proszę Was o jeszcze większe rozwinięcie i zaplanowanie Waszych obecnych działań w dziedzinie języka. Nadchodzący rok będzie więc kolejnym rokiem pełnym wyzwań, z których nie najmniejszym będą wybory parlamentarne. Jestem jednak mocno przekonany, że sprostamy tym zadaniom jako społeczność z ponad 30-letnią udaną działalnością.
Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych, któremu mam zaszczyt przewodniczyć od końca maja jako następca Bernarda Gaidy, pozostaje ważnym partnerem instytucji finansujących i ważnym przedstawicielem Niemców w Polsce. Dobra reprezentacja mniejszości niemieckiej nie jest jednak zadaniem tylko dla VdG, lecz jest również oczekiwana przez naszych członków w różnych regionach. Widoczna aktywność mniejszości niemieckiej w postaci działań kulturalnych i językowych to przede wszystkim zasługa Waszych dotychczasowych osiągnięć. Pragnę również wyrazić wdzięczność osobom, które przez wiele lat dobrowolnie pracowały na rzecz MN i nadal to czynią. W tym miejscu chciałbym zapewnić, że VdG jest zawsze do Państwa dyspozycji w razie jakichkolwiek pytań.
W podziękowaniu i docenieniu wszystkich Państwa wysiłków, w imieniu Zarządu Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce oraz wszystkich pracowników, życzę Państwu w Nowym Roku dobrego zdrowia, sił, wytrwałości, ale przede wszystkim wiele radości z pracy na rzecz Niemców żyjących w Polsce. Życzę wszystkiego najlepszego i mam nadzieję na dalszą dobrą współpracę.
Rafał Bartek
Przewodniczący Związku Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno-Kulturalnych w Polsce
WERSJA NIEMIECKA
Sehr geehrte Damen und Herren, liebe Mitglieder und Freunde der deutschen Minderheit in Polen,
zum Jahreswechsel blicken wir zurück auf die ebenso zahl- wie erfolgreichen Veranstaltungen, Jubiläen und Projekte im Jahr 2022, die in vielen Bereichen zur Pflege und Entwicklung unserer deutschen Kultur, Sprache und Identität beigetragen haben. Dank Ihrer breiten Aktivität wurden in vielen Begegnungsstätten Hunderte von Projekten durchgeführt und Dutzende von Publikationen veröffentlicht. Wir schlossen ein Jahr voller wichtiger Ereignisse ab, darunter das 7. Kulturfestival in der Breslauer Jahrhunderthalle, mit dem wir einmal mehr das breite kulturelle Angebot und zugleich den Reichtum der deutschen Minderheit präsentieren konnten. Auch die Eröffnung des Dokumentations- und Ausstellungszentrums der Deutschen in Polen mit Sitz in Oppeln gehört mit Sicherheit zu einem der bedeutsamsten Ereignisse des letzten Jahres. Dank dieser modernen Einrichtung besteht nun die Möglichkeit, die Geschichte und die Gegenwart der Deutschen in Polen hautnah zu erleben. Darüber hinaus ist hier ein Ort der Begegnung entstanden, den nach Möglichkeit jeder einmal im Jahr 2023 besuchen sollte.
Leider war das vergangene Jahr auch von negativen Ereignissen geprägt. Sowohl der grausame Angriffskrieg Russlands, die Pandemie als auch die Kürzung des Deutschunterrichts für die Kinder der deutschen Minderheit stellten unsere Zukunft in Frage.
Am 1. September 2022 trat die Verordnung des polnischen Ministers für Bildung und Wissenschaft in Kraft, infolge deren die Stundenzahl für den Deutschunterricht als Minderheitensprache von drei auf lediglich eine Stunde pro Woche reduziert wurde. Mit großer Besorgnis setzt der VdG unermüdlich seine Bemühungen dafür ein, dass die polnische Regierung die Diskriminierung der deutschen Minderheit unterlässt. Diese beschämende Diskriminierung ist Teil einer Politik, die nicht auf dem Rücken unserer Kinder ausgetragen werden sollte und die niemals akzeptiert werden darf. Bei der deutschen Sprache geht es nicht nur um die Pflege des Erbes, sondern vor allem um die Zukunft, die mit ihr verbunden ist. Daher werden wir uns weiterhin für die Gleichbehandlung der Kinder der deutschen Minderheit einsetzen. In diesem Kontext möchte ich zudem auf unsere Maßnahmen zur Weiterentwicklung des Erlernens der deutschen Sprache im Rahmen des polnischen Schulbildungssystem wie auch auf verschiedene Formen der Sprachverbreitung und Sprachanwendung innerhalb des VdG hinweisen, wie die Projekte LernRAUM.pl, Samstagskurse, Miro Deutsche Fußballschulen, Sprachcamps und etliche andere Aktivitäten.
Zu Beginn des Neuen Jahres bitte ich Sie alle, eine besondere Verantwortung für unser kulturelles und sprachliches Erbe zu übernehmen, das uns von unseren Vorfahren übermittelt wurde. Wir sind stolz auf mehrere hundert Begegnungsstätten, die von Schlesien bis Masuren verbreitet sind, denn die Begegnungen mit Menschen, die mit der deutschen Kultur, Sprache und Geschichte verbunden sind, ist die wichtigste Form des Gemeinschaftslebens für Zehntausende unserer Mitglieder sowie für unsere Sympathisanten. In diesen Orten der Begegnung werden lokale und überregionale Projekte durchgeführt, dort feiern wir Jubiläen, lernen durch Vorträge und Workshops unsere eigene Geschichte kennen und führen unsere Kinder in die Kenntnisse der deutschen Sprache ein.
Es soll auch hervorgehoben werden, dass unsere vielfältige Aktivität von außen gesehen und geschätzt wird. So ist es ein großer Erfolg, dass der Bundestag gerade für das Jahr 2023 zusätzliche Mittel für die deutsche Minderheit in Polen zur Verfügung gestellt hat. In Bezug auf diese Zuwendung in Höhe von 5 Mio. Euro möchte ich Sie informieren, dass die Förderung ausschließlich auf Sprachprojekte bezogen ist. In diesem Zusammenhang bitte ich Sie, Ihre bisherige Tätigkeit verstärkt im Bereich der Sprache zu entwickeln und zu planen. Das begonnene Jahr 2023 wird also ein weiteres Jahr voller Herausforderungen sein, zu denen nicht zuletzt auch die polnischen Parlamentswahlen gehören. Ich bin jedoch sehr zuversichtlich, dass wir diesen Aufgaben als Gemeinschaft mit über 30 Jahren erfolgreicher Tätigkeit gewachsen sind.
Der Verband der deutschen sozial-kulturellen Gesellschaften, den ich seit Ende Mai 2022 in Nachfolge von Bernard Gaida leiten darf, bleibt ein wichtiger Gesprächspartner für Förderinstitutionen und ein bedeutender Repräsentant der Deutschen in Polen. Eine gute Vertretung der deutschen Minderheit ist aber eine Aufgabe nicht nur für den VdG, sondern dies wird auch von unseren Mitgliedern in verschiedenen Regionen erwartet. Die sichtbare Tätigkeit der deutschen Minderheit in Form kultureller und sprachlicher Aktivitäten ist vor allem Ihrer bisherigen Leistung zu verdanken. Meine Dankbarkeit möchte ich insbesondere denjenigen aussprechen, die sich jahrelang ehrenamtlich zum Wohle der DMi eingesetzt haben und es weiterhin tun. Seien Sie versichert, dass der VdG Ihnen auch weiterhin bei jeglichen Fragen gerne mit Rat und – womöglich auch mit Tat – gerne zur Seite steht.
Mit Dank und Anerkennung für Ihren umfassenden Einsatz wünsche ich Ihnen im Namen des Vorstandes des Verbandes der deutschen sozial-kulturellen Gesellschaften in Polen sowie aller Mitarbeiterinnen und Mitarbeiter für das neue Jahr viel Gesundheit, Kraft und Ausdauer, vor allem aber auch viel Freude an Ihrer Tätigkeit zugunsten der in Polen lebenden Deutschen. Darüber hinaus wünsche ich Ihnen alles Gute und freue mich auf eine weitere gute Zusammenarbeit.
Rafał Bartek
Vorsitzender des Verbandes deutscher sozial-kultureller Gesellschaften in Polen
