Prezentujemy kolejną z prac przesłanych na Regionalny Konkurs Literacki „Ze Śląskiem na ty”. Autorem pracy jest Arthur Schulwitz.
„Rozwadzki mietlourz”
Synek pójdź sam jyno wartko, sam mouż połran czesków i leć mi jyno wartko do Francka mietlourza po jedna mietła, bo już sie zbliżoł ku kiermaszu i liściy ze stromów już slatują i trza to pozamiatać a ze tą naszą starą szkrobaką to już nie idzie. Tak to pedziała starka do swojygo wnuka. Tyn tyż nic jyno, jak starka pedziała to trza iść po nowoł mietła. Wiedzioł kaj mietlourz mieszkoł i znoł go, bo prawie kożdy dzień, jak bóła fajnoł pogoda, przechodziół kole nich do lasa na rózgi brzozowe. Porządki ciągnół za sobą taki mały wózyk bez szibrów i bez łobłozynów, jyno na dole bóła jedna deska. Wózyk bół rozłożony tak, co by bół duższy. Na tym wózku bóła jedna żyrć ze takiym krótkiym kosołkiym, co to niym mietlourz rózgi ze brzozowych strómów ścinoł i jedna miechówka, a w niej powrozy. Tyn mietlourz mioł ło pleca łowinięty pas ze powrozym, chtory bół zahouczóny do wózka. Tak ciągnół tyn wózyk pod ta małoł górka, a w lewej rance mioł dyszel łod wózka, a wy prawyj kosturek. Ze daleka już bóło słyszeć, iże idzie Francek Potrzeba, mietlourz, na rózgi do lasa. Nie bóło słyszeć tygo wózka, bo sie kalukoł po piołskowym chodniku, ale tyn mietlourz już tak ciężko ciągnół za sobą swojy nogi ze tymi cianżkimi charbołóma i szkyrtoł, co go ze daleka bóło słyszeć, a ze tym kosturkiym to se jeszcze taktu dodołwoł. Szou se bardzo poleku, bo go żodyn nie góniół i czasu mioł za tela a po dródze pozdrowioł kożdygo, co drógą trefiół, abo po boku widzioł. To bóło jyno słyszeć:
– Pochwoulóny Poulino.
– Pochwoulóny Francek, a kaj to zaś idziesz?
– Na do lasa, na połran rózgów, a możno jakiygo grzyba znejdan, abo trochan jagodów, abo mazurów pojan, a jak niy to posuchóm, jak ptouki śpiewają i se świyżygo luftu połodychóm. Wy tym lesie tam je fajnie.
– A byś sie to już siednół, a nie jyno grzeboł i gymziół po tym świecie.
– No widzisz, dyć ty siodłołki nie dają mi pokój, jyno chcą mieć mietły to muszan jym zrobić.
Poszoł połran kroków daly i zaś:
– Pochwoulony Johann, a jak ci to idzie?
– Pochwoulony Francek, no dyć to jeszcze jakoś idzie.
– No to fajnie, jak tak.
Tak, jak goudoł tak tyż robiół. Wy lesie mioł swojy miejsca, kaj brzóski rosły, ale ty tyż już bóły tak łogolóny ze rózgów, iże musioł corouz to wyży sięgać i beztósz woziół ze sobą ta źyrć ze tym krótkiym kosołkiym. Tak tyż udouwało mu sie sięgnąć po ty rózgi, co wyżyj rosły i fajniejszy bóły.
Jak mu sie udało byrdan rózgów nazbiyrać to ją ściągnół powrozym, wsadziół na wózyk, założół swojy chómónto na pleca i wyduk czasu, co mu słońcy pokazywało, zaś szkyrtoł pomalutku ku swojyj chałupie. Jak wy rozwadzkiyj kapliczce na Anioł Pański dzwóniyli, to tyż Francek mietlourz ze tyj górki zaś ze kupowatym wózkiym ze rózgóma zjyżdżoł ku swojyj chałupie na łobioud. Tak to tyn mały szkalec poznoł tygo mietlourza.
Jak tyn mały szkalec zaszoł do mietlourza ze tymi połran czeskóma po ta mietła i pedzioł, chto łón je i po co przyszoł a bóło to już daleko po łobiedzie, to go prawie zastoł przy robocie. Sortowoł prawie rózgi, co to przed łobiadym nazbiyroł. Zainteresowało to tygo szkalca, co to tyn mietlorz robi. Porządki myślou, iże mietłan zrobić to je jyno połran rózgów nazbiyrać i drutym związać i już je mietła. A to jednak nie je tak. Pytoł sie tyn szkalec tygo starzika:
– A po co tak robicie?
A mietlourz mu pedzioł:
– Ja syneczku! Jak chcesz mieć dobrou, mocnou mietła, to ją trza tyż do porządku zrobić i to tyż bandziesz mioł uciechan z nią robić.
– No ja! ale jak?
– Widzisz syneczku, musisz pamiętać, iże mietła moł duszan.
– Ach! Jak to, ta nasza staroł szkrobaka, co wszandzie po kątach leży i kożdy nią ciepie i poniewiyroł to moł duszan?
– No toć syneczku, moł duszan. Ta dusza to jedna mocnoł rózga łobłożonoł takiymi majnszymi i ze drutym mocno związanoł. Jak ta dusza słabo zrobisz to sie ta mietła chnetka rozleci. Ludzie, co takoł mietła kupią, nie baną radzi i baną na mie hałasić, a jou banan mioł nic inkszygo jyno zgorszynie. Dopiyro dobrze zrobiónoł duszan możesz łobłożyć wiankszymi rózgóma. A ty rózgi musisz nouprzód ło połowan zestrugać, bo inaczyj by bóła ta mietła takoł gruboł, co by ją nie szło łobgłapić ze gołścióma i to by tyż nie szło nią ani zamiatać. Widzisz jou to robian ze mojym kozikiym.
– A co to je kozik?
– No widzisz, to je taki krziwi nóż i to bardzo łostry, ani go nie tykej, bo w palcy se urżnierz.
– Ja, dobrze, ani go nie tykóm.
– Widzisz syneczku terołski bez lato to móm wiancyj roboty ze mietłą, bo rózgi mają liście a ty trza zeszurgać, bo by takoł mietła bóła ciężkoł, a jak ty liście usną to sie kruszą i zamiast podwórek zamiatać to by marasiyły.
– Acha! To tak to je!
– No widzisz dopiyro, jak mouż wszystko tak przyszykowany to mogesz ta mietła łowinąć tą liną a na tyn klocek to sie mogesz siednąć i mocno przyciągać. Jak baniesz tą mietłą łobrołcoł na dół i do góry to łóna bandzie corouz to cienszoł i wtedy dopiyro mogesz ją łowinąć drutym i mocno związać.
– Ach tak to je, a jou myśloł, iże to co tu moucie to je huśtoufka i jak niy moucie co robić to sie huśtoucie.
– Ja syneczku! Jou a huśtać. Jou a niy móm co robić, jak mi tu porządki ludzie po mietły przychodzą, a noubarzy ty siodłołki, bo to do chlywa potrzebują mietły.
– Acha! To terołski wiam czamu tak porządki do tygo lasa po ty rózgi chodzicie.
– Ja syneczku! Do lasa nie jyno po rózgi chodzan ale i po to coby trochan świyżygo, zdrowygo luftu połykać. Wy lesie tak fajnie wónioł na żywican. a ta żywica je na świerkowych i sosnowych strómach. Nie rołz to ta żywica aże sciykoł ze strómów, to widać na skórze łod stróma, tam są takie kapki. Tam tyż tak fajnie ptouszki śpiewają i jagody, i mazury tam mogan se pojejść. Bół żejś już wy lesie?
– Ja, jou bół, ale ze mutrą na jagodach i znoud jou jednygo grziba ale żywicy to jou nie wyczuł.
Synek, co to po mietła przyszoł zaglądoł, co i jak to ranki łod mietlołrza robią, jak by to chcioł w dóma tyż zrobić. Tak go to wszystko ciekawiyło.
– Widzisz syneczku! Terouski jou już ta mietła prawie zrobiół, jeszcze muszan ją troszkan poprzyrzinać, tak co by fajniejszoł wyglądała. Wszystko, co fajniejszy to ludzie chantniyj kupują, a to co je szpetny i szkaradny, to nie chcą ani do gołści wejść.
Terouski to sie już wszystko ło mietle dowiedzioł, a interesowało go to wszystko, bo tyż sóm majsterkować lubiół. W dóma tyż nic inkszygo nie widzioł, bo jego starzik jyno klepoł i naprawioł, a jego łojciec tyż. Jak mioł takich przodków, to co by inkszygo mógło go interesować. W kóńcu mietlourz stanół ze swojygo siedzynioł i doł synkowi to, po co to przyszoł, po co go starka posłała, po ta mietła. Syneczek cołki czas trzymoł mocno wy gouści ty połran czesków, co mu starka dała, jako zapłata za ta mietła. Jak mietlourz łotwar swoja gołść, aby ty czeski łodebrać, to sie syneczek aże wystraszół. Nie widzioł jeszcze takiyj prawie czornyj gołści. Bóła łóna twardoł i miała połno głambokich rilów. Nie wiedzioł czy to je gołść abo kąsek skóry ze starygo stróma. Tak wyglądała gołść łod mietlourza, a to nie bóło łod leżynioł, jyno łod roboty.
Tak to ty lata tymu rozwadzkiymu mietlourzowi, Franckowi, na tyj ryncie leciały. Chodziół do lasa na rózgi. W dóma zaś robiół mietły a jak jych narobiół więcyj to jy nałożół na swój wózyk i jechoł po sąsiednych wsiach, do siodłołków aby jy sprzedać. Niy mioł komedijy jych sie pozbyć, bo siodłołki byli radzi, jak Francek przyszoł, bo to nie musieli do niygo chodzić. Tak to Francek sie przyrobioł troszkan fynigów dlou siebie. Jak tak po tych wsiach chodziół to go tyż nierouz nogi bolały, nie rouz wy gardle suszóło i tak tyż nie rouz do kaczmourza w depnół se łodpocznyć i ty swojy fynigi zamiynioł na sznapsa. Przyszła jednak wojna i wy kaczmach nie bóło już sznapsa, jyno piwo. Francek mietlourz przywyknół jednak do czygo barzy łostrzejszygo. Bół wy sklepach do kupiynioł brynspirytus, (denaturat) i rouz skosztowoł i to sie pociągoł. Wiedzioł, iże to szkodzi zdrowiu, ale tyn pypyć bół mocniejszy. Rouz, jak mu se udało więcyj mietłów sprzedać to se kupioł tygo szpyru więcyj i tak, jak już jechoł do dóm, tak pomału sie pociągoł ze tyj flaszki. Tak mu to zasmakowało i co pouran kroków stanół i se troszka pociągnół, aże mu sie zaczły nogi plątać. Musiało mu przyjść do gowy, iże tyn szpyr moge mu zaszkodzić i jak przechodziół kole Bożemanki to se myśloł, iże je sóm i klęknół, podniós swojy twardy ranki i zawołoł „ Ich sterbe nicht” (joł nie umrzan). Jednak chtoś to widzioł i tak już żodyn nie godoł, iże idzie do Francka mietlourza jyno do Sterby.
Mietły są tak stary, jak prawie ludzie na świecie. Kaj se cośka robi tam sie tyż namaraśi i to trza tyż zaś do porządku zrobić. Na cołkiym świecie bóły i baną mietły. Są łóny robióny ze takich matariałów, chtory pod rankóma pod dostatkiym mają. U nołz są to rózgi brzozowy. Dzisiołk ty mietły wyszły ze mody, znoudły sie modniejszy, plastikowy, ze fajnym łokrągłym sztilym. Ale trza przyznać, iże nie wszandzie idzie ze taką modną mietłą pozamiatać i by sie nierołz przydała takoł mietła rózgowoł, aby se podwórek pozamiatać. Jyno je jedyn mankament, skąd ją wejść? Już niema mietlourzów, już żodyn nie chce ta paskudnoł, zmazanoł robota robić. Czowiek tyż już je co rouz to barzy modniejszy i szanuje swojy ranki, nie chce ich za bardzo mazać i niszczyć. Jak by bóła maszyna abo robot, co by mietły rózgowy robiół to by możno i moda na mietły brzozowy wrócióła. Jeszcze nie wymyśleli takoł maszyna ani robota, co by umioł rózgi brzozowy posortować, powybiyrać,
poukłoudać i mietła z nich zrobić. Do tyj roboty to jednak muszą być ranki i gowa łod mietlourza.
