Ostatnie doniesienia o planach prezydenta Arkadiusza Wiśniewskiego dotyczących ewentualnego przyłączenia m.in. sołectw Gminy Dobrzeń Wielki do Opola spowodowały, że nie mogliśmy nie odnieść się do kwestii prawnych związanych z tą wątpliwą koncepcją. Ustawodawca stawia bowiem przed pomysłodawcami szereg wymagań, dając również pewne uprawnienia zainteresowanym mieszkańcom. Warto rozważyć czy przekaz medialny stanowiący o prostocie proponowanych przekształceń znajduje uzasadnienie na gruncie obowiązującego prawa.
Zgodnie z zapowiedziami opolskiego Ratusza, wniosek w sprawie przyłączenia podopolskich sołectw ma zostać złożony w przyszłym roku. Ustawa o samorządzie gminnym (Dz.U. 1990 nr 16 poz. 95; dalej u.o.s.g.) wskazuje, iż tego typu wnioski mogą być składane do 31 marca. W ciągu czterech miesięcy opolscy włodarze musieliby skompletować wszystkie wymagane prawem dokumenty i przedstawić wojewodzie pełny wniosek wraz załącznikami. Zaopiniowany wniosek trafiłby do Ministra Administracji, gdzie zostałby poddany dalszym procedurom.
Przepis art. 4 ust. 3 u.o.s.g. wskazuje, że ustalenie i zmiana granic gmin dokonywane są w sposób zapewniający gminie terytorium możliwie jednorodne ze względu na układ osadniczy i przestrzenny, uwzględniający więzi społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz zapewniający zdolność wykonywania zadań publicznych. Dodatkowo wnioskująca gmina musi wykazać interes publiczny, choćby o znaczeniu lokalnym. Do tej kwestii ciekawie odniósł się Trybunał Konstytucyjny wskazując, że samo stwierdzenie, iż gmina wnioskująca powołuje się nie tylko na interes własny, lecz i interes publiczny o charakterze lokalnym nie wystarczy jeszcze do uznania go za zasługujący na uwzględnienie przez Radę Ministrów. Musi być brana bowiem pod uwagę także sytuacja drugiej gminy, jaka powstałaby po dokonaniu zmian. Sytuacja tej gminy z reguły ulega pogorszeniu, co wynika z istoty tego rodzaju postępowania. Muszą jednak istnieć granice tego pogorszenia. Choćby bowiem powiększenie terytorium jednej gminy znajdowało swe uzasadnienie w wartościach konstytucyjnie chronionych – to przecież nie może to prowadzić do unicestwienia tożsamości drugiej gminy. W szczególności, zmiana granic gmin nigdy nie może prowadzić do uniemożliwienia działania drugiej gminy. Byłoby to bowiem w istocie jej faktycznym zniesieniem przy zachowaniu zewnętrznych pozorów utrzymania jej podmiotowości. To zaś kłóciłoby się z istotą postępowania w sprawie zmiany granic gmin, nakreśloną przez ustawę o samorządzie gminnym (wyrok TK z 4 listopada 2003 r., K. 1/2003, LexisNexis nr 365408, OTK ZU 2003, nr 8A, poz. 85). Za granicę uniemożliwiającą dokonanie odłączenia Trybunał Konstytucyjny uznał sytuację, w której ''okrojona gmina'' traci zdolność do wykonywania zadań publicznych oraz następuje istotne osłabienie więzi międzyludzkich.
Bardzo ważną kwestię stanowią obligatoryjne konsultacje społeczne. Ustawodawca nie reguluje w jakiej formie mają się one odbywać. W związku z powyższym, w literaturze podkreśla się, iż nic nie stoi na przeszkodzie ogłoszeniu referendum lokalnego. Bądź to z inicjatywy organów Gminy bądź też na podstawie art. 4c u.o.s.g. z inicjatywy 15 mieszkańców. Należy wskazać, iż przeprowadzone referendum nie wiąże Rady Ministrów przy podejmowaniu decyzji. Jednakże zgodnie z zapatrywaniem Trybunału Konstytucyjnego referendum jest wiążące dla organów stanowiących odpowiednich jednostek samorządowych (wyrok TK z 26 lutego 2003 r., K. 30/2002, LexisNexis nr 359422, Dz. U. Nr 44, poz. 388). W związku z powyższym Gmina nie może przedstawić innego stanowiska, niż to, które wynika z woli mieszkańców. Wydaje się, że ta forma konsultacji daje możliwość wypowiedzenia się wszystkim mieszkańcom Gminy, a nie jak w przypadku innych form, jedynie osobom zamieszkałym w sołectwach mających zostać przyłączonych do Opola. Wszak odłączenie kilku miejscowości będzie rzutowało na egzystencję całej społeczności lokalnej i znacząco wpłynie na jej sytuację materialną jak i mentalną. Jak mawiała szlachta polska nihil novi sine communi consensu (pot. "nic o nas bez nas", dop. red.). Wszak bez powszechnej zgody działania władz Opola nie mają szans na powodzenie i ogłoszony w mediach wielki sukces gospodarczy.
Ponadto należy wskazać, iż gmina występująca z wnioskiem, jest zobowiązana do wskazania kosztów proponowanych zmian, zarówno dla budżetów lokalnych jak i budżetu państwa….
Zachęcamy do zadawania pytań dotyczących przedstawionego problemu. Zapraszamy również do odwiedzenia strony www.pomocnikprawny.pl bądź też naszego profilu na facebooku.
