Dzięki nowoczesnym technologiom nauka wchodzi w coraz głębsze sfery badań zarezerwowane dawniej tylko dla humanistów. Podejście humanistów w stosunku do badań historycznych często jest nacechowane ideologicznie, stąd ich podejście naukowe często spotyka się z krytyką jako nieobiektywne.
Na szczęście pojawiły się najnowocześniejsze techniki badań, które zmusiły humanistów do przyznania racji temu, czego tzw. zwykli ludzie byli intuicyjnie pewni od dawna.
Wszystkie miejscowości mają nazwy, których pochodzenie często jest o wiele starsze niż może się wydawać. Proszę pamiętać, że gdy jakaś nazwa obchodzi np. 750 – lecie istnienia, nie oznacza, że wieś ma tylko 750 lat. Daty te wyznaczają zaledwie pierwsze wspomnienia o wsi w jakimś oficjalnym, zazwyczaj kościelnym dokumencie. Np. o przeniesieniu klasztoru z Rybnika do Czarnowąsów.
Nazwa Dobrzenia pochodzi od „dobrej ziemi”
„Dobrzeń Wielki i Mały – wieś gminna, opol.: Dobren 1224, gwarowy Dobrzyń, Dobrznia; pierwotny -Dobr- ƄnƄ → Dobrzeń z przyrostkiem -eń”. Znaczenie nazwy wsi wywodzi się, podobnie jak wsi Dobra (1258) w gminie Strzeleczki, od urodzajnej, dobrej gleby.
Nazwa wsi odzwierciedla charakterystyczne właściwości i wygląd krajobrazu. Przyrostek -eń jest bardzo stary i rzadki.
Podział na Dobrzeń Wielki i Mały wynika z dat powstania obu wsi. Wielki to wcześniejszy, a Mały to późniejszy.
***
Informacje te znajdujemy w książce „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” – przedwcześnie zmarłego profesora Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu Henryka Borka.
Gdy budowano dom kultury w Dobrzeniu Wielkim w latach 80-tych, znaleziono stare cmentarzysko. Na Wikipedii czytamy: „Badania archeologiczne, prowadzone na obszarze miejscowości przed i po II wojnie światowej datują najstarsze pozostałości zorganizowanego życia ludzkiego na VI i V w p.n.e., natomiast ślady samego pobytu ludzi na 10 tys. lat”.
Dobrzeń jako stała osada ma więc co najmniej 2500 lat. Nazwy i kultury się zmieniają, ale osada… Ludzie przyjeżdżają i zostają, ale zawsze zostaje tu pula genowa najstarszych, pamiętających neolit mieszkańców.
Bardzo prawdopodobne, że przodkowie Ślązaków mieszkają na terenie Dobrzenia już od tego czasu. Języki się zmieniają, kultury też (wystarczy porównać wiek XXI z barokiem), ale ludzie są (prawie) ci sami.
***
Jak czytamy w tej niezwykle interesującej książce, nazwa Dobrzenia zalicza się do nazw odapelatywnych, czyli odnoszących się do topografii i kultury. Końcówki –eń są rzadkie i mają bardzo starą strukturę.
Myślę, że mieszkańcy tych ziem powinni być bardziej dumni ze swojego pochodzenia, gdyż są dosłownie starożytnym narodem. Oczywiście, w tym czasie były różne naleciałości, zmiany kulturowe, ale DNA, w dużym uproszczeniu, jest takie samo.
A może warto by przeprowadzić szerokie badania DNA mieszkańców, i ustalić pochodzenie, a choćby tak tylko z czystej ciekawości. Gmina przecież bogata, a badanie jednej osoby w USA trwa 3 miesiące i kosztuje tylko 30 dolarów.
***
Wyniki badań DNA, o czym wyjątkowo mało się informuje, podważają wiele dokonań współczesnych badań i hipotez historycznych. Przede wszystkim dowiedzieliśmy się wiele o pochodzeniu Polaków. Analizy pokazują, że przodkowie Polaków żyli na ziemiach dzisiejszej Polski już 10 000 lat temu. Polacy mają grupę genetyczną R1a1a a ich przodkowie przyszli znad Jordanu (okolice dzisiejszej Syrii i Izraela) około 10,000 lat temu. Zaliczamy się do ludów o pochodzeniu Irańskim.
Musimy też pamiętać, że języki się zmieniają i dziś mielibyśmy kłopoty z dogadaniem się nie tylko z Polakami z XVI wieku, ale z Poznaniakami z XX. Niezłe kłopoty byłyby z gwarą góralską, nie mówiąc o białostockiej, itd. … Tymczasem nawet więzienna grypsera wchodzi w skład języka polskiego.
***
Na koniec ciekawostka dla lokalnych patriotów. Powróćmy do informacji historycznej o innych miejscowościach gminy zawartych w książce prof. H. Borka „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” wydanej w 1988 roku przez Instytut Śląski w Opolu:
Borki – mały bór, las; w książce „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” nie ma daty, natomiast na stronach Urzędu Gminy widnieje 1724 r. Boreck 1742
Brzezie – Finkeistein; kolonia fryderycjańska z lat 1770-1773 r.
Chróścice – Croscice 1268; prawdopodobnie wzięły nazwę od przezwiska Chróst (nazwa patronimiczna – od założyciela); Croscez 1286. Ze względu na pobliskie zarośla wiklinowe możliwa pierw. Chróścica : chrust.
Czarnowąsy – opol. Bosidom; Charnow z 1228; Czarnowanz 1274, u Czarnowąż 1612, pot. Czarnowąsy: nazwę tę najlepiej wywieść od nazwy osobowej Czarnowąs, porównanie przezwiska Białowąs 1136 r. tym bardziej, że w pobliżu istnieją jeszcze dwie stare nazwy rodowe. Jednak izolowany zapis u (Walentego) Roździeńskiego z 1612 r. u Czarnowąż nie wyklucza pierwotnej nazwy topograficznej Czarnowęże. Np. w Wielkopolsce notuje się (miejscowość) Czarnowąż. Nie jest jednak wykluczone, że była to pisownia hiperpoprawna jako ucieczka przed formą rzekomo mazurzącą. Nazwa Boży Dom określa stary klasztor norbertanek, którego siedzibą i własnością były Czarnowąsy.
Nazwa Czarnowąsy, jako rodowa, należy do najstarszych takich na Górnym Śląsku.
Kup – kolonia fryderycjańska 1773; jednakże pierwsze osadnictwo na początku XVII wieku w 1608 jako Kup, Kupp, Alt-, Neu-, Kupy 1845; pierwotnie Kupy : kupa ‘stos, sterta, nierówność terenu’.
Krzanowice – Ksennyche 1228; Chrzanowicz 1449
Świerkle – Horst, kolonia fryderycjańska, 1773.
Ciąg dalszy podróży w przeszłość nastąpi…
