Niespodzianka na opolskim dworcu PKP [reportaż filmowy]

To już jedenasta opolska kroszonka ustawiona w przestrzeni publicznej. Kroszonka gigant. Niemal w przededniu świąt wielkanocnych, tym razem na Dworcu Głównym w Opolu. Wykonała ją twórczyni ludowa Agnieszka Okos. Organizatorem akcji było Muzeum Wsi Opolskiej, patronatem honorowym objął je Marszałek Województwa Opolskiego.

Zdobienie jaj to nieodłączny element tradycji w naszym regionie. Jaja można zdobić różnymi sposobami, jednym z nich jest technika rytownicza i w opolskim sięga ona drugiej połowy XIX wieku. Polega ona na wydrapywaniu wzoru na wcześniej barwionej skorupce jaja ostrym narzędziem, zazwyczaj jest to nożyk rytowniczy. Od 2019 roku tradycja zdobienia jaj techniką rytowniczą została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Trwają starania, by wykonywanie opolskich kroszonek wpisano na Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.

Agnieszka Okos, wykonuje kroszonki już od 26 lat. – Zaczęłam jako małe dziecko, a wykonywania kroszonek uczyły mnie moja sąsiadka i ciocia. Później już poszło gładko, ponieważ opanowanie techniki zaowocowało tym, że zaczęłam startować w konkursach organizowanych przez Muzeum Wsi Opolskiej, a później już pracowałam jako twórca ludowy przy muzeum – podsumowuje.

– Przekroczyliśmy w zeszłym roku magiczną liczbę dziesięciu pomników niematerialnego dziedzictwa kulturowego naszego regionu, jakimi są makiety kroszonek opolskich – informuje dyrektor Muzeum Wsi Opolskiej Jarosław Gałęza. – Dzisiaj kolejna, jedenasta, pojawiła się na terenie dworca PKP w Opolu. Jestem bardzo wdzięczny gospodarzom tego miejsca, że wyrazili zgodę, aby w takim prestiżowym miejscu pojawiła się ta kroszonka. Dzięki temu będzie widoczna dla każdego, kto wyjeżdża i przyjeżdża do Opola – dodaje dyrektor.

Oto reportaż z tego wydarzenia.

– Tradycja zdobienia jaj techniką rytowniczą w naszym regionie sięga II połowy XIX wieku – informuje Bogdan Jasiński z Muzeum Wsi Opolskiej. Miejscowa ludność nadała im nazwę „krousónki” (kroszonki). Wywodzi się ona od słowa krasa oznaczającego czerwień lub urodę (pierwotnie jajka barwiono na kolor czerwony lub brązowo-czerwony) oraz od słowa krasić co oznacza zdobić, ozdabiać.

Technika rytowniczą polega na wydrapywaniu wzoru ostrym narzędziem, przeważnie nożykiem rytowniczym, na uprzednio zabarwionej skorupce jajka. Na najstarszych opolskich kroszonkach pojawiały się wzory geometryczne nawiązujące do pogańskiej symboliki solarnej. Z czasem jednak zostały one całkowicie wyparte przez motywy roślinne, które obecnie są symbolem opolskiej tradycji kroszonkarskiej. W chwili obecnej na obszarze województwa opolskiego działa ponad 1000 kroszonkarek i kroszonkarzy.

W 1999 roku opolskie kroszonki otrzymały wyróżnienie w konkursie na najlepszy produkt regionalny. Od 2019 roku tradycja zdobienia jaj techniką rytowniczą została wpisana na krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Trwają starania, by umiejętność wykonywania opolskich kroszonek trafiła na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO.

Ważną rolę w propagowaniu opolskiego kroszonkarstwa odgrywa Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu, organizator Wojewódzkiego Konkursu Plastyki Obrzędowej „Opolskie Kroszonki i Pisanki” oraz inicjator działania „(O)polska kroszonka”, w ramach którego, w wybranych ośrodkach na terenie województwa opolskiego wystawiane są pomniki dziedzictwa niematerialnego w postaci makiet kroszonek i pisanek.

Wystawę z tegorocznych pokonkursowych prac będzie można oglądać już od 2 kwietnia w Muzeum Wsi Opolskiej podczas 46. Jarmarku Wielkanocnego.