Z inicjatywy UG Dobrzeń Wielki sporządzona została analiza potencjału rozwoju Opola w jego dotychczasowych granicach.
Wykonawcami analizy są mgr Stanisława Brawata (uprawnienia do projektowanie urbanistycznego nr 1272/92) – z zespołem.
Analizę sporządzono po zapowiedzi pod koniec 2015 r. – powiększenia obszaru miasta Opola, poprzez włączenie w granice miasta 13 sołectw z sąsiednich gmin: Dobrzeń Wielki, Turawa, Prószków, Komprachcice, Dąbrowa. Zamierzone jest zwiększenie powierzchni Opola łącznie o 5.300 ha (z 9.700 ha do 15.000 ha). Liczba mieszkańców ma wzrosnąć o 9.500 osób (z 122.000 do 131.500).
Dokonywanie zmian granic administracyjnych, w tym ustalanie granic gmin (np. w celu powiększenie obszaru miasta) musi uwzględniać wielorakie kryteria oceny, między innymi charakterystykę procesów przestrzennych i potrzeby rozwojowe miasta planowanego do powiększenia, ocenę cech funkcjonalno przestrzennych włączanych terenów, powiązania z miastem (poprzez infrastrukturę techniczną i drogową).
Prezydent Opola nie sporządził dotychczas takich analiz albo nie upublicznił ich wyników, stąd potrzeba sporządzenia niniejszej analizy i określenia możliwości rozwoju miasta w dotychczasowych jego granicach.
Ponieważ opracowanie jest obszerne, przytaczamy tekst opublikowany na stronie Urzędu Gminy Dobrzeń Wielki, będący podsumowaniem przeprowadzonej analizy.
PRZESTRZENNY POTENCJAŁ ROZWOJU MIASTA OPOLA W OBECNYCH GRANICACH
WNIOSKI I KOMENTARZE DO ANALIZY
- Miasto Opole w obecnych granicach ma wysoki udział (ok. 3.100 ha, 32%) terenów rolniczych, nie licząc polderu „Żelazna”, ogrodów działkowych i terenów rolniczych przewidzianych już do zajęcia przez kopalnię cementowni „Odra”. Uwzględnione w tej kategorii tereny rolnicze przeznaczono w studium miejskim pod różne funkcje nierolnicze. Nawet przyjmując najbardziej optymistyczny wariant rozwojowy – demograficzny i gospodarczy sprzed 20 lat(150 tys. mieszkańców wg opracowania prof. K. Heffnera z 1991 r.) – wystarczą one na co najmniej kilkadziesiąt najbliższych lat. Włączenie w granice miasta kolejnych terenów ościennych, w przewadze użytkowanych rolniczo, zwiększy jedynie ich udział w strukturze miasta. Krajobraz miasta stanie się jeszcze bardziej wiejski, z dużym udziałem ciągów zabudowy zagrodowej.
- Pozostałe tereny, potencjalnie rozwojowe w Opolu, zajmują łącznie ok. 896 ha, co stanowi 9,2% powierzchni miasta. Możliwości i kierunki miejskiego zagospodarowania oraz wykorzystania tych terenów są zróżnicowane i faktycznie nie zawsze uzasadnione. Niemniej powinny one być w pierwszej kolejności przedmiotem zainteresowania i analiz organów miasta, także innych inwestorów (tereny poprzemysłowe), choćby z uwagi na uzbrojenie i dostępność komunikacyjną.
- Wszystkie wskazane obszary potencjalnego rozwoju w obecnych granicach Opola, także chronione ustawowo grunty rolne klas I – III i grunty organiczne, są prawnie zwolnione z obowiązku uzyskiwania zgody na przeznaczenie nierolnicze. Wszystkie są też przeznaczone pod różne nierolnicze funkcje miejskie w studium Opola, w części nawet w planach miejscowych. Natomiast inwestowanie na nowych terenach po ewentualnym włączeniu ich w granice Opola – będzie wymagało przeprowadzenia procedury planistycznej (studium, plany miejscowe) i poniesienia kosztów.
- Zastanawiające jest bezrefleksyjne i rozrzutne przeznaczenie ok. 176 ha terenów miejskich, najkorzystniejszych pod względem fizjograficznym i komunikacyjnym, położonych w bezpośrednim sąsiedztwie Osiedla Chabry i centrum Opola na górnicze potrzeby cementowni „Odra”. Zwłaszcza że możliwości racjonalnej rekultywacji i zagospodarowania miejskiego tych głębokich (15-30 m) wyrobisk odkrywkowych są prawie żadne, czego dowodzi niewielki stopień wykorzystania istniejących już w Opolu licznych kamionek pogórniczych. Wszystkie są zalane wodą albo zasypane śmieciami. Zbiorniki wodne w kamionkach z powodu stromych brzegów i dużej głębokości nie nadają się nawet dla ograniczonej funkcji rekreacyjnej. Z kolei wysypiska można tworzyć wyłącznie na peryferiach miasta. Dzieje się to w sytuacji, gdy cała Opolszczyzna jest krajowym potentatem pod względem zasobów udokumentowanych surowców węglanowych i kruszyw. Można przecież wyobrazić dalsze funkcjonowanie cementowni „Odra” w oparciu o margle i wapienie wydobywane ze złóż w pobliżu Opola (Folwark, Górażdże, nowe złoże „Tarnów Opolski-Wschód”) z wykorzystaniem np. transportu wodnego rzeką Odrą. Podobnie nieuzasadnione było i jest przeznaczenie dużych terenów w Groszowicach i Grotowicach pod eksploatację kruszyw, których także blisko granic Opola nie brakuje.
- Ustawa o rewitalizacji z października 2015 r. (Dz. U. poz. 1777), reguluje efektywne gospodarowanie przestrzenią i nakazuje lokalizowanie nowej zabudowy na obszarach o zwartej strukturze funkcjonalno – przestrzennej, z rewitalizacją tych obszarów. W szczególności ma się to odbywać poprzez uzupełnienia istniejącej zabudowy. Zgodnie z ustawą zajmowanie nowych terenów będzie możliwe po wyczerpaniu rezerw w istniejącej strukturze miasta. W przypadku Opola, o wadliwej i mało perspektywicznej strukturze demograficznej – także z tego powodu nie występuje potrzeba zajmowania nowych terenów.
- Miarodajnym i obiektywnym wskaźnikiem wykorzystania przestrzennego potencjału rozwojowego miast jest gęstość zaludnienia, wyrażana w statystyce liczbą mieszkańców na kilometr kwadratowy powierzchni. Pod tym względem Opole, z obecną gęstością zaludnienia 1.257 mieszk./km2 plasuje się na ostatnim miejscu wśród wszystkich miast wojewódzkich w Polsce. Przeciętna wielkość gęstości zaludnienia kształtuje się w Polsce na poziomie 2000 – 2500 mieszk./km2. Natomiast w Opolu po zamierzonym zwiększeniu powierzchni z 9.700 ha do 15.000 ha i liczby ludności z 122.000 do 132.000 – gęstość zaludnienia spadnie do krytycznej – 880 mieszk./km2. Wówczas, nawet w gronie wszystkich 66 miast na prawach powiatu, Opole zajmie dopiero 60 miejsce. Mniejszą gęstość zaludnienia będą miały tylko miasta powiatowe: Jelenia Góra, Tarnobrzeg, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno i Świnoujście.
Przedstawione dane i wnioski jednoznacznie wykazują brak potrzeby powiększania Opola dla pozyskania nowych terenów rozwojowych, wskazują natomiast potrzebę zainteresowania się istniejącymi terenami ustalonymi w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego w granicach miasta i ich udostępnieniem dla planowanego rozwoju i zainteresowanych inwestorów.