Pomysł na Polskę. Ryszard Wilczyński przedstawia pakiet dla małych ojczyzn

Czteropunktowy pakiet dla małych ojczyzn przedstawił na konferencji prasowej Ryszard Wilczyński, poseł PO, były wojewoda opolski. Przewiduje w nim premiowanie troski o środowisko, powszechną samopomoc sąsiedzką, wzmocnienie roli sołectw i ożywianie centrów miejscowości.

Pierwszy punkt pakietu to premiowanie za troskę o środowisko. – Zatrute powietrze i koszty ogrzewania, rosnące ceny energii elektrycznej, wysokie temperatury, susza i brak wody, wszechobecne odpady, presja na tereny zielone, to kosztowne, pogarszające jakości życia i zdrowie problemy – dotkliwe lokalnie, zabójcze globalnie, Tych faktów nie można już ignorować, trzeba zachęt do działań na rzecz środowiska- wyjaśnia poseł.

Wiele posesji nie ma technicznych możliwości wytwarzania energii ze źródeł odnawialnych, a niewykorzystane możliwości ma nieruchomość po sąsiedzku. Działanie grupy, którą utworzą sąsiedzi, będzie mogła wspomóc również gmina (użyczenie gruntów lub obiektów na instalację). Podział kosztów i korzyści określałaby umowa uczestników grupy. Instalacje i produkcja energii będą większe, a prosumenci liczniejsi. Państwo poprawi obecnie fatalnie niski udział energii odnawialnych w bilansie energetycznym. W zamian zapewni dotacyjne wsparcie i motywujący finansowo odbiór nadwyżek wytwarzanej energii elektrycznej. Przy wytwarzaniu ciepła dla ogrzewania domów obowiązywałyby zbliżone zasady.

– Produkujesz energię z odnawialnych źródeł, gromadzisz wodę opadową, masz bezpieczne dla środowiska ogrzewanie – otrzymujesz bonus środowiskowy w postaci ulgi podatkowej z tytułu zakupu i montażu instalacji oraz urządzeń , a także kosztów ich modernizacji – wyjaśnia Wilczyński. – Zyskujesz także prawo do większych dotacji np. w programie „Czyste powietrze”, który obecnie jawnie dyskryminuje osoby o średnich i wyższych dochodach.
Wilczyński proponuje także dotacje na mikroretencję, czyli gromadzenie wody w małych zbiornikach i w systemie melioracji . Budowa małych zbiorników i prostych urządzeń piętrzących zostanie uwolniona od licznych i kosztownych wymogów administracyjnych.

W drugim punkcie swego pomysłu Wilczyński zwraca uwagę na konieczność powszechnej samopomocy sasiedzkiej, włączenia cyfrowego i tworzenia Centrów Atywności Lokalnej.

Chodzi tu o wsparcie w niepełnosprawności, starości, opiece nad dziećmi, ubóstwie lub trudnych sytuacjach życiowych, a także proste ułatwienia ważne dla jakości życia, dostępne blisko miejsca zamieszkania.

– W miejscu zamieszkania, gdy staniesz się osobą potrzebującą, zaspokoisz wiele codziennych potrzeb bytowych, gdyż uzyskasz pomoc od współmieszkańców (każdy dla każdego jest woluntariuszem) w wyniku działań jakie określi Plan Samopomocy Sąsiedzkiej – tłumaczy Poseł.

Zestawić go i przyjąć mają sami mieszkańcy, bilansując zaangażowanie wolontariatu, ośrodków opieki społecznej i organizacji pozarządowych (np. dysponowanie żywnością).
Dla realizacji Planu będzie niezbędne pełne włączenie cyfrowe każdego mieszkańca jako warunek uczestnictwa w życiu społecznym oraz dostępu do usług i dóbr. Kompetencje cyfrowe przekażą wolontariusze – edukatorzy (młodzi uczą starszych) lub będą nabywane w ramach projektów edukacyjnych. Samoorganizacja w mediach społecznościowych i dedykowane aplikacje użytkowe zapewnią obieg informacji oraz zorganizowanie i funkcjonowanie poszczególnych form pomocy, np. dojazdu do większych ośrodków lub placówek świadczących ważne usługi publiczne (nieodpłatny lokalny BlaBlaCar). Rozwój kompetencji cyfrowych mieszkańców będzie finansowany między innymi z funduszu sołeckiego (przewiduje to już wspomniany projekt ustawy wzmacniającej sołectwo).

Bazą dla działań mają być Centra Aktywności Lokalnej – odpowiednio dostosowane i wyposażone obiekty wiejskie i osiedlowe (np. dostosowana do funkcji świetlica). Środki na zaplanowane działania i funkcjonowanie Centrów będą pochodzić z programu rządowego i współfinansowania przez samorządy. Centra mogą przyjmować wiele funkcji, np. klubów młodzieżowych, klubów seniora, ośrodków fitness i zajęć rehabilitacyjnych, miejsc szkoleń, a także wprowadzić zapoczątkowane w dużych miastach rozwiązania ekonomii współdzielenia, np. „jadłodzielnie” – miejsca, gdzie współmieszkańcom oferuje się własne wyroby lub zbywającą żywność. Na „sąsiedzkim ryneczku”, będzie można podzielić się lub wymienić tym, co obrodziło w ogrodzie.
Centra staną się miejscem aktywizacji zawodowej osób długookresowo pozostających poza rynkiem pracy oraz staży lub pierwszej pracy dla młodzieży rozpoczynającej drogę zawodową. Zatrudnienie będzie wsparte środkami Funduszu Pracy.

Uwolnienie potencjału rozwojowego sołectw i osiedli to kluczowy element „Pakietu dla małych ojczyzn”. W opracowanym przez Wilczyńskiego projekcie ustawy (traktuje o sołectwie, ale w wielu kwestiach wzmacnia też osiedla) został zawarty katalog prorozwojowych zadań własnych sołectwa.

– Sołectwo będzie mogło sporządzać programy rozwoju społeczno-gospodarczego i realizować projekty wynikające z tych programów tj. przedsięwzięcia na rzecz infrastruktury, wzrostu jakości życia, gospodarki lokalnej, rewitalizacji, zagospodarowania terenów, poprawy usług publicznych, kształtowania tożsamości i kultywowania tradycji oraz nabywania umiejętności cyfrowych przez mieszkańców – wylicza Wilczyński.

Katalog ten zostanie poszerzony o sporządzanie i wykonywanie Planu Samopomocy Sąsiedzkiej.
Rozwiązaniem nowatorskim stanie się plan poprawy usług, zaopatrzenia i wyposażenia sołectw, do którego uchwalenia gmina zostanie zobowiązana w zakresie poprawy zależnych od gminy usług publicznych świadczonych na terenie sołectwa na rzecz mieszkańców oraz wyposażenia sołectwa w obiekty warunkujące jakość życia.
Narzędziami realizacji mają być uprawnienia do pozyskiwania środków zewnętrznych, posiadania rachunku bankowego oraz otrzymywania dotacji, także dotacji gminy.
Szczególną rolę będzie tu miał do odegrania fundusz sołecki, którego wymiar finansowy zdecydowanie się zwiększy, podobnie jak zakres refundacji wydatków przez budżet państwa. Dodatkowo zwiększony fundusz sołecki w obszarach zagrożonych wyludnieniem i marginalizacją stanie się narzędziem rozwoju regionalnego, tworząc komponent lokalny powiązany z dużymi projektami dla całych obszarów.

– Dbałość o kształt i funkcje centrów miejscowości to magnes dla przedsiębiorczości, warunek dobrego zamieszkania oraz szansa na nowych mieszkańców. Zdaniem Wilczyńskiego atrakcyjna, funkcjonalnie urządzona przestrzeń publiczna oraz mozliwości zaspokajania potrzeb bytowych ochronia wartość nieruchomości. By skutecznie poprowadzić rewitalizację nalezy w gminach powrócić do najlepszych tradycji odnowy wsi i wzmocnić działanie regionalnego programu odnowy wsi.

Konieczne jest zdaniem Posła uczynić kształtowanie wizerunku miejscowości zadaniem własnym gminy wykonywanym przy udziale sołectw i osiedli; wprowadzić ułatwienia w pozyskiwaniu gruntów na cele publiczne; nadać gminom uprawnienia do kurateli nad pustostanami i do zagospodarowania „posesji porzuconych”, tj. bez realnych szans na przeprowadzenia procedury spadkowej; wprowadzenie preferencji podatkowych (np. ulga w VAT, podatek od nieruchomości) dla inwestorów adaptujących pustostany lub zmieniających funkcję obiektów na mieszkaniowe lub na mieszkaniowo-usługowe, a w szczególności domy wielopokoleniowe; zwolnienie od podatku od nieruchomości w przypadku podjęcia rewitalizacji budynków gospodarskich o walorach historycznych lub reprezentujących lokalną / regionalną tradycję budowlaną, a także ważnych dla kształtowania wizerunku miejscowości i objęcie wsparciem Banku Gospodarstwa Krajowego tworzenie mieszkań wspomaganych dla seniorów lub obiektów co-hausing (współzamieszkiwania seniorów)

Ważnym celem do realizacji na poziomie województwa będzie wsparcie urządzania centrów wsi i małych miast przez środki unijne w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego.

– Wielkim atutem wsi i wielu osiedli jest dostęp do otwartej przestrzeni, terenów pól, łąk i lasów atrakcyjnych dla uprawiania wszelkich form aktywności ruchowej – przekonuje Wilczyński. Wyznaczenie tras biegowych, rowerowych i spacerowych, ich skonfigurowanie w pętle, oznaczenie i udostępnienie nie jest ani skomplikowane, ani kosztowne. Skorzystają mieszkańcy danej wsi, osiedla i ich sąsiedzi. Tu jest wiele możliwości finasowania takich przedsięwzięć, a może być ich więcej, gdy idea przestrzeni dla aktywnych przyjmie formę programu samorządu województwa, a nawet programu krajowego. Stosowne środki będą dostępne dla lokalnych organizacji: stowarzyszeń, LZS, Kół Gospodyń, OSP.

Dbałość o zdrowie poprzez aktywność ruchową, indywidualną i w formach zorganizowanych, może budować dobre relacje miasto-wieś, być elementem oferty, miarą otwartości i gościnności, ideą, która zbliża ludzi.