Dziś Niemodlin nie jest już stolicą powiatu i nie ma już kolei. Pozostał tylko dworzec kolejowy, na którym nie zatrzymują się żadne pociągi. Linia kolejowa biegnąca przez Niemodlin do Szydłowa (a stamtąd dalej do Opola) jest już całkiem martwa i nic jej chyba nie wskrzesi. Warto jednak zachować ją przynajmniej w pamięci.
O linii kolejowej Szydłów – Lipowa Śląska pisałem już wstępnie w tekście, który zainteresowani znajdą pod adresem:
https://www.grupalokalna.pl/beczka/kto-ma-w-glowie-olej-ten-buduje-kolej
Obiecałem w tamtym tekście, że o stacjach na tej linii napiszę oddzielnie, co teraz właśnie robię, choć nie od razu w całości. Myślę że ten artykuł będę jeszcze uzupełniał o kolejne informacje, zdjęcia i linki. Na początek jednak schemat interesujących nas linii kolejowych:
Czerwonym kolorem zaznaczony jest fragment najważniejszej i najstarszej na całym Śląsku linii kolejowej z Wrocławia przez Brzeg i Opole w stronę Katowic. To jest kolejowy kręgosłup Śląska, od którego odchodzą m.in. linie Brzeg – Lipowa Śląska – Nysa (na schemacie kolor niebieski) oraz Opole Zachodnie – Szydłów – Nysa (na schemacie kolor zielony).
Kolor brązowy na schemacie to omawiana linia Szydłów – Lipowa Śląska. Na wypadek jakiegoś zablokowania torów między Brzegiem a Opolem Zachodnim, mogła ona pełnić rolę kolejowego objazdu. Bez niej objazd musi być przez Nysę. Większe znaczenie miał jednak fakt, że linia Szydłów – Lipowa Śląska przechodziła przez dwie ważne miejscowości: Niemodlin, mający rangę miasta powiatowego i Gracze, wieś z wielkim kamieniołomem bazaltu (jakoś trzeba było ten bazaltowy tłuczeń i grys wywieźć). Stacji przy tej linii było więcej. Poniżej wymieniam wszystkie, licząc kilometry od Szydłowa (gmina Tułowice).
Szydłów (0,0 km)
Dworzec kolejowy w Szydłowie pokazuje zdjęcie poniżej (wykonane latem):
Gdyby pójść wzdłuż torów na zdjęciu jakieś 250 metrów w lewo, to ukazałby się nam taki widok:
Tory z lewej biegną w stronę Nysy, a te z prawej w stronę Lipowej Śląskiej. Po kolejnych 250 metrach tory w stronę Lipowej Śląskiej przechodzą wiaduktem, który jest już zabytkiem. Niedawno go odremontowano. Latem prezentował się tak:
Nieco ponad kilometr, licząc od wiaduktu, linia kolejowa, biegnąca dotąd przez gminę Tułowice, na krótko wchodzi na teren gminy Niemodlin. Na tym właśnie krótkim odcinku jest następna stacja.
Grodziec Niemodliński (1,9 km)
Przystanek Grodziec Niemodliński leży między wsiami Grodziec Drugi (gmina Niemodlin) i Skarbiszowice (gmina Tułowice). Do pierwszych domów każdej z tych wsi jest niecałe 700 metrów. Przystanek powstał dopiero w 1986 roku, czyli na krótko przed zlikwidowaniem ruchu pasażerskiego na tej linii. Nie ma tam żadnych budynków, ani nawet wiaty. Dziś widoczny jest już tylko betonowy brzeg peronu, pokazany na zdjęciu poniżej:
Robiąc to zdjęcie stałem plecami do Szydłowa. Idąc widoczną na zdjęciu drogą w prawo, doszlibyśmy do Grodźca Drugiego, a w lewo do Skarbiszowic.
Po minięciu przystanku Grodziec Niemodliński tor biegnie znów przez gminę Tułowice, ale krótko potem wkracza ponownie do gminy Niemodlin i zbliża się do wsi Sady, gdzie był kolejny przystanek.
Sady (4,3 km)
Linia kolejowa Szydłów – Lipowa Śląska powstała wprawdzie już w 1887 roku, ale przystanku w Sadach (wtedy Baumgarten) jeszcze długo nie było. Nie ma go na mapie z 1936 roku, ale jest już w rozkładzie jazdy z 1939 roku. Prawdopodobnie więc przystanek utworzono między 1936 a 1939 rokiem. Dziś trudno jest nawet dostrzec ślady tego przystanku. Niewielkie podwyższenie terenu, zdradza, gdzie kiedyś był peron. Na zdjęciu poniżej wspomniane podwyższenie terenu widoczne jest z lewej strony toru, za drogą:
Gdy przyjrzeć się temu wzniesieniu uważniej, to w trawie i zielsku można wypatrzeć resztki spróchniałych belek. Prawdopodobnie więc brzeg peronu, wykonanego w latach 30. XX wieku, był drewniany.
Idąc w lewo, drogą przecinającą tory, weszlibyśmy w głąb zabudowy Sadów. W prawo są już tylko pojedyncze zabudowania, za którymi droga wchodzi w pola.
Wkrótce po minięciu Sadów linia kolejowa dochodzi do Niemodlina.
Niemodlin (6,9 km)
Zdjęcie poniżej pokazuje dworzec kolejowy w Niemodlinie od strony ulicy:
Dziś budynek ten służy już innym celom, niezwiązanym z koleją. Następne zdjęcie pokazuje dawny niemodliński dworzec od strony torów, a może raczej od strony pozostałości po torach:
Za Niemodlinem, tuż przy miejscowości Gościejowice Małe kolej przecina szosę. Przystanek w tym miejscu nie powstał jednak nigdy. Widocznie uznano, że to zbyt blisko dworca w Niemodlinie (około 1 km). Następną stacją jest zatem dopiero Szydłowiec Śląski.
Szydłowiec Śląski (10,3 km)
Ze stacji tej dziś już nic nie pozostało, choć kiedyś był tam nawet dworzec. Pisałem już o tej stacji obszernie. Zainteresowani znajdą ten artykuł pod adresem:
https://www.grupalokalna.pl/powiat-opolski/na-tropie-zaginionej-stacji
Poniżej zdjęcie stacji, którego wtedy nie publikowałem (podziękowania dla Fotopolski.eu):
Stacji Szydłowiec Śląski (Schedlau) nie ulokowano obok zabudowy wsi, ale przy skrzyżowaniu linii kolejowej z drogą powiatową. Dopiero około 600 metrów dalej pociągi mijały zabudowania wsi, a potem, po niecałych dwóch kilometrach, niemal ocierały się o płoty wsi Molestowice. W Molestowicach, nie było jednak nigdy przystanku. Następna stacja była bowiem półtora kilometra dalej, w Graczach.
Gracze (14,5 km)
Dzięki stronie Fotopolska.eu wiem jak wyglądał dawniej dworzec kolejowy w Graczach. Ilustracja poniżej, to fragment rysowanej kartki pocztowej z Graczy (wtedy Graase), przedstawiający dworzec kolejowy (Bahnhof):
Fotograficzna kartka pocztowa z Graczy, przedstawiająca m.in. dworzec kolejowy, pochodzi z czasu ok. kilka lat przed II wojną światową. Poniżej fragment tej pocztówki, przedstawiający dworzec kolejowy w Graczach:
Obecny wygląd dworca kolejowego w Graczach pokazuje zdjęcie wykonane tam 24 marca 2016 roku:
Więcej zdjęć dworca w Graczach znajdą zainteresowani pod adresem:
https://www.grupalokalna.pl/powiat-opolski/ostatnie-chwile-dworca-kolejowego-w-graczach
Kolejną stacją po Graczach były Radoszowice – ostatnia stacja tej linii w dzisiejszym powiecie opolskim.
Radoszowice (18,3 km)
Przystanek w Radoszowicach nie znajdował się we wsi, ale około 800 metrów od jej zabudowy, przy skrzyżowaniu linii kolejowej z drogą łączącą Radoszowice i Sarny Wielkie. Przystanki dzieliły się chyba na dwie kategorie. Niższą kategorią był przystanek tylko na żądanie (Haltepunkt) a wyższą przystanek zwykły (Haltestelle), gdzie pociąg zatrzymywał się niezależnie od tego, czy ktoś żądał, czy nie. Radoszowice były tym ważniejszym przystankiem (Haltestelle), ale oczywiście nie było tam dworca (Bahnhof), a tylko skromne pomieszczenie, w którym mogli się schronić oczekujący na pociąg. Dzięki stronie Fotopolska.eu wiemy jak około 1910 roku wyglądał przystanek w Radoszowicach (wtedy Raschwitz). Pokazuje go zdjęcie poniżej (fragment widokówki):
W odległości ok. 700 metrów od przystanku w Radoszowicach pociąg wjeżdżał na most przez Nysę Kłodzką:
Po przejechaniu mostu i jeszcze nieco ponad dwóch kilometrów, pociąg dojeżdżał do stacji Osiek Grodkowski (wtedy Osseg).
Osiek Grodkowski (21,1 km)
Osiek Grodkowski to dziś gmina Grodków w powiecie brzeskim. Strona Fotopolska.eu nie posiada żadnego zdjęcia stacji w Osieku. Z archiwalnych map ustaliłem tylko, że początkowo był tam przystanek (Haltestelle), który na mapie z 1896 roku podpisano literkami "H. St." (zaznaczyłem to miejsce czerwonym kółkiem):
Na mapie z 1912 roku są już literki "Bhf", oznaczające Bahnhof, czyli dworzec kolejowy:
Podejrzewam, że po tym dworcu nie ma już śladu, ale pojadę to sprawdzić i wtedy wstawię tu aktualne zdjęcie. Jeśli jednak na Grupę Lokalną zagląda ktoś z okolicy Osieka Grodkowskiego, to może sam zrobić zdjęcie i przysłać je mejlem na adres zamieszczony pod tym artykułem.
Aktualizacja z 3 marca 2015 – Od nieznanego nadawcy otrzymałem właśnie mejla takiej treści: Tak wyglądał dworzec kolejowy w Osieku Grodkowskim. Został rozebrany w latach 70. XX wieku.
Dziękuję nadawcy za szybką pomoc.
Osiek Grodkowski był przedostatnią stacją, licząc od Szydłowa. Za Osiekiem pociąg miał do pokonania najdłuższy ze wszystkich ośmiu odcinków – 5,4 km do stacji Lipowa Śląska.
Lipowa Śląska (26,5 km)
Nie mam archiwalnego zdjęcia stacji Lipowa Śląska. Pojadę tam zrobić współczesne zdjęcie (chyba że wcześniej ktoś takie przyśle). Stacja Lipowa Śląska istniej nadal, bo jest ona stacją linii Brzeg – Nysa. Likwidacja linii Szydłów – Lipowa Śląska oznacza tylko, że stacja nie jest już stacją węzłową. Włączenie linii Szydłów – Lipowa Śląska do linii Brzeg – Nysa pokazuje fragment mapy z 1896 roku:
Dworzec (Bhf) oznaczyłem czerwonym kółkiem. Wieś Lipowa Śląska na mapie zapisana jest "Deutsch-Leippe". Linia Brzeg – Nysa, to ta, która odcina lewy górny róg fragmentu mapy. W górę jest Brzeg a w dół Nysa. Linia z Szydłowa dochodzi łukiem od dolnego brzegu mapy do stacji (Bhf). Literki B.W. na mapie to budki dróżników (Bahnwärter).
Historia linii kolejowej Szydłów – Lipowa Śląska warta jest udokumentowania, zanim całkiem zniknie z ludzkiej pamięci. Ciekawa jest np. informacja, że był po wojnie okres, w którym pociągi dojeżdżały aż do wysadzonego mostu na Nysie Kłodzkiej, a tam pasażerowie wsiadali na prom, który wiózł ich na drugi brzeg, gdzie czekał już drugi pociąg. Czy ktoś to dziś pamięta?
Jeśli ktoś może uzupełnić ten artykuł informacjami albo zdjęciami archiwalnymi i aktualnymi, to proszę o kontakt na adres e-mail:
beczka@ceti.com.pl
