Problem zakażeń pneumokokowych i meningokokowych u dzieci

Inwazyjne zakażenia pneumokokami lub meningokokami stanowią bezpośrednie zagrożenie zdrowia i życia. Do obu zakażeń dochodzi drogą kropelkową (podczas kaszlu czy kichania) lub poprzez kontakt z osobą chorą albo bezobjawowym nosicielem.

Narażeni są wszyscy, jednak najczęściej chorują dzieci do drugiego roku życia. Pamiętajmy, że możemy temu skutecznie zapobiegać poprzez szczepienia ochronne.

Co to są pneumokoki i jakie choroby wywołują?

Pneumokoki to powszechnie używana nazwa bakterii Streptococcus pneumoniae, określanych również dwoinkami zapalenia płuc. Bakterie te są szeroko rozpowszechnione na świecie i rocznie powodują około 14,5 mln zachorowań oraz 800 000 zgonów u dzieci poniżej 5. roku życia. W Polsce liczba zakażeń pneumokokowych nie jest dokładnie oszacowana. Wg danych NIZP-PZH w latach 2015-2016 liczba najcięższych, tzw. inwazyjnych zakażeń pneumokokowych przekraczała 950 przypadków rocznie. Szacuje się, że na pneumokokowe zapalenie płuc choruje co najmniej kilkanaście tysięcy osób, a na zapalenie ucha środkowego kilkadziesiąt tysięcy osób rocznie.

Zakażenia pneumokokowe występują najczęściej u dzieci w pierwszych dwóch latach życia oraz u osób starszych powyżej 65. roku życia. W tych grupach wiekowych zakażenia mogą mieć ciężki przebieg o charakterze inwazyjnym oraz obarczone są wyższą śmiertelnością. Jak sama nazwa wskazuje, pneumokoki są jednym z podstawowych czynników etiologicznych bakteryjnego zapalenia płuc. Ok. 50 proc. przypadków pozaszpitalnych zapaleń płuc i ok. 30 proc. przypadków szpitalnych zapaleń u dorosłych są wynikiem zakażenia tymi bakteriami. Pneumokoki powodują również zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenie ucha środkowego oraz sepsę pneumokokową – jedną z najcięższych postaci klinicznych zakażenia. W odpowiedzi na zakażenie pneumokokami organizm odpowiada uogólnioną reakcją zapalną, która z kolei prowadzi do niewydolności wielonarządowej.

Czy meningokoki także są tak groźne?

Meningokoki (Neisseria meningitidis) to chorobotwórcze bakterie wywołujące ciężkie zakażenia inwazyjne, takie jak: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych czy sepsę, określane jako inwazyjna choroba meningokokowa (IChM). W przypadku zachorowania kluczowe jest natychmiastowe rozpoczęcie leczenia, jednak pierwsze objawy choroby są zwykle mało charakterystyczne, podobne do objawów np. przeziębienia, co może opóźnić postawienie prawidłowej diagnozy.

Inwazyjna choroba meningokokowa należy do najgroźniejszych chorób zakaźnych człowieka. Każdego roku na świecie odnotowuje się ok. 1,2 mln przypadków IChM, z których 135 000 prowadzi do zgonu. Zapadalność na IChM w Polsce jest na średnim poziomie europejskim. Rocznie rejestrowanych jest ok. 200-300 zachorowań. Za większość przypadków IChM odpowiadają meningokoki serogrupy B, następnie serogrupy C. Może na nią zachorować każdy, jednak najbardziej narażone są niemowlęta i małe dzieci (do 2. roku życia) oraz młodzi ludzie (między 15. a 24. rokiem życia). IChM oprócz wysokiego wskaźnika śmiertelności (w Polsce w 2017 r. – 18,8%) obarczona jest również wysokim wskaźnikiem powikłań i trwałych następstw (nawet do 30%) Meningokoki mogą wywoływać też zapalenie stawów, zapalenie płuc, zapalenie osierdzia i wsierdzia, zapalenie szpiku kostnego, zapalenie ucha środkowego, gardła, zakażenia w obrębie układu moczowo-płciowego i miednicy małej.

Jaka jest skuteczność szczepień i ich profil bezpieczeństwa?

Szczepienia są obecnie najlepszą formą ochroną przed pneumokokami i meningokokami. Wprowadzając odpowiednio opracowane antygeny bakteryjne do organizmu dziecka, przygotowujemy jego układ immunologiczny do szybkiej i specyficznie ukierunkowanej odpowiedzi obronnej w przypadku powtórnego zetknięcia się z antygenami chorobotwórczych bakterii. U dziecka nieszczepionego, organizm nie potrafi tak szybko odpowiedzieć na zagrożenie. Niedojrzały układ immunologiczny małego dziecka wprawdzie rozpoznaje „wroga”, ale odpowiada na zagrożenie z opóźnieniem. Odpowiedź obronna organizmu jest wówczas słaba i krótkotrwała.

Szczepienia ochronne są szczególnie ważne dla najmłodszych dzieci od ukończenia 2. miesiąca życia do 2. roku życia, których organizm nie zetknął się jeszcze z antygenami patogennych pneumokoków czy meningokoków, krążących między ludźmi. Badania kliniczne i obserwacyjne wykazały, że dzieci, które przeszły kompletne szczepienie szczepionkami skoniugowanymi rzadziej chorowały na inwazyjną chorobę pneumokokową, zapalenie płuc, zapalenie ucha środkowego, a także zmniejszyła się częstość nosicielstwa pneumokoków w jamie nosowo-gardłowej. Równie skuteczne są szczepionki przeciwko meningokokom. Na przestrzeni ostatnich lat, w związku z wprowadzeniem w wielu krajach powszechnych szczepień przeciw meningokokom, obserwujemy trend obniżania się zapadalności na inwazyjną chorobę meningokokową.

W Polsce szczepienia przeciw pneumokokom przysługują bezpłatnie wszystkim dzieciom urodzonym po 31 grudnia 2016 r. (są obowiązkowe). Natomiast szczepienia przeciwko inwazyjnym zakażeniom meningokokowym są zalecane w Programie Szczepień Ochronnych, ale niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia. Coraz więcej samorządów lokalnych w Polsce finansuje to szczepienie swoim małym mieszkańcom.

Dodatkowych informacji udziela:

Urszula Karniewicz
Corporate Communications Manager
urszula.m.karniewicz@gsk.com
+48 504 144 704

Inf. Stowarzyszenie Dziennikarze dla Zdrowia