Tak jak w ostatnich latach w styczniu tego roku odbywa się szereg uroczystości upamiętniających Tragedię Górnośląską, podczas których oddawany jest hołd ofiarom 1945 roku w naszym regionie. Szczególnie dramatyczne i tragiczne wydarzenia miały miejsce po wkroczeniu Armii Radzieckiej w Kup i Pokoju.
Tragiczne zdarzenia w Kup opisał ks. Andrzej Hanich w „Martyrologii duchowieństwa Śląska Opolskiego w latach II wojny światowej” na podstawie relacji wieloletniego proboszcza parafii Kup ks. Alfonsa Drzyzgi. 19 marca tego roku będziemy obchodzić 35 rocznicę śmierci tego wybitnego proboszcza. Relacje z tego okresu są także do dziś żywe w mojej rodzinie, która tu wtedy już mieszkała.
Od 20 stycznia 1945, kiedy to Rosjanie weszli do Kup zaczął się dla mieszkańców czas terroru, morderstw, gwałtów i grabieży. W okresie do końca lutego 1945 r. zginęło ok. 100 osób, w tym 30 pensjonariuszy domu starców, którzy spłonęli żywcem. Spalono większość zabudowań wsi. Miejscem, które odgrywało w tym czasie szczególną rolę była plebania, w której piwnicy i innych pomieszczeniach schronienie znajdowało od 60 do 90 kobiet i dziewcząt, w tym moja Babcia i Mama.
Z proboszczem Drzyzgą na plebanii przebywał wtedy ks. Robert Grelich, emerytowany proboszcz rezydujący wcześniej we Wrocławiu oraz jego siostrzenica. Ks. Grelich znał język polski i słabo rosyjski. Kiedy zjawiali się żołnierze radzieccy z nimi rozmawiał, uspakajał ich, co najczęściej się jemu udawało. Jednak 9 lutego 1945 r. rozegrała się na plebanii tragedia.
Tego dnia wieczorem na parterze plebanii urządziło sobie libację siedmiu Rosjan. Już dobrze podpici zaczęli się domagać otworzenia drzwi do pomieszczeń, gdzie ukrywały się kobiety. Ks. Grelich, jak zawsze próbował ich powstrzymać. Do ukrywających się docierały odgłosy sporu, szamotaniny i pokrzykiwań rozwścieczonych żołnierzy, a w końcu huk dwóch wystrzałów z broni. Po chwili nastała złowroga cisza.
Następnego dnia przerażeni parafianie zaczęli szukać bohaterskiego kapłana, a ślady krwi na schodach kazały się spodziewać najgorszego. Zamordowanego ks. Grelicha znaleziono w krzakach ogrodu plebanii. Tego samego dnia pochowano go w ogrodzie plebanii, gdzie spoczywa do dziś. Morderstwo księdza wstrząsnęło wtedy wszystkimi, nawet niektórymi radzieckimi wojskowymi, którzy odwiedzali grób ks. R. Grelicha. Warto dodać, że kapłan cieszył się poważaniem u Rosjan, zwłaszcza u głównego ich oficera.
Wśród mieszkańców Kup ks. Grelich uchodzi za męczennika, który oddał życie w obronie kobiet. Warto o tej szczególnej postaci i historycznej prawdzie w lutym każdego roku pamiętać!
Martyrologia księży diecezjalnych i zakonnych oraz sióstr zakonnych działających w naszym regionie w okresie po wkroczeniu Armii Czerwonej i w okresie powojennych represji wobec Niemców należy do zagadnień mało znanych, ale i pomijanych. Przykłady ich bohaterskiej postawy znajdziemy w wielu okolicznych gminach. Warto je upubliczniać!
We wrześniu 2002 r. w archiwum prowincjalnym w Ołdrzychowicach k. Kłodzka odnaleziono (uznane wcześniej za zaginione!) zapiski siostry Sobany o śmierci pochodzącej z Dobrzenia Wielkiego s. Herais i wydarzeniach związanych z 1945 r. w Pokoju. Przytaczamy je poniżej w całości. Warto dodać, że trwają starania o upamiętnienie tych tragicznych wydarzeń w Pokoju. W Domu Opieki Społecznej W Dobrzeniu Wielkim zostanie wkrótce odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona Siostrze Herais i jej podopiecznym. Także w miejscu tragedii w Pokoju zostanie to wydarzenie upamiętnione dzięki staraniom Franciszka Sośnika.
Szczególną okazją do złożenia hołdu ofiarom Tragedii Górnośląskiej jest organizowane przez Związek Niemieckich Stowarzyszeń Społeczno – Kulturalnych w Polsce upamiętnienie w byłym obozie jenieckim w Łambinowicach. Uroczystość odbędzie się dn. 31.01.2016 (niedziela) od godz. 15:00 w Kościele w Łambinowicach a następnie na terenie byłego obozu.
Autor: Hubert Kołodziej
