Jeszcze do niedawna, by oddać się enoturystyce trzeba było jechać do Francji, Włoch, Austrii, Niemiec, Portugalii czy Hiszpanii. Dzisiaj nie tylko nie musimy wyjeżdżać z kraju ale nawet z regionu: mamy aż 14 rodzinnych winnic, które zapraszają do odwiedzin. Samorząd Województwa Opolskiego przygotował już drugie wydanie przewodnika „Opolski Szlak Winnic”, bo to nie tylko zachęta do degustacji, ale też promocja nowych walorów turystycznych regionu i odradzającej się wielowiekowej tradycji uprawy winorośli na Śląsku Opolskim.
„Niecodzienne formy spędzania wolnego czasu w województwie opolskim”. Projekt finansowany ze środków samorządu województwa opolskiego, realizowany jest przez Stowarzyszenie „Tak dla Samorządności”.
W przewodniku znajduje się opis i wykaz regionalnych winnic. Winnice należące do szlaku są oznaczone spersonalizowaną tablicą informacyjną – widoczną dla turystów, którzy mogą korzystać z bogatej oferty enoturystycznej. Szlak usystematyzował winne destynacje w regionie i wspiera odradzającą się tradycję uprawy winorośli. Oferta szlaku jest przedstawiana na Enofestiwalu, corocznym święcie winnic i sera.
W okolicach Opola wina produkowano już w wiekach średnich, gdy zimy bywały łagodne, a lata ciepłe. Wzgórza w Winowie świetnie nadawały się do uprawy winorośli, a nazwa miejscowości jest pozostałością tamtych czasów. Notowana już w roku 1421 w postaci Wyna. Pod taką nazwą znana była wieś przez następne stulecia. W XIX wieku pojawiają się zapisy Winow, Winów (1845 i 1864), potem także Winau (1886). Po 1945 roku powrócono do nazwy Winów. Pieczęć gminna Winowa w minionych wiekach nosiła znamienny wizerunek winorośli.
Uprawę winorośli i wytwórstwo wina na naszych ziemiach zapoczątkowali przybyli do Opola w roku 1228 zakonnicy, „biali bracia”, nazwani tak od barwy habitów norbertanie, posiadacze z górą dwudziestu wsi w okolicach Opola.
Na lata 700-1300 datuje się w Europie okres zwany Małym Optimum Klimatycznym, gdy średnie roczne temperatury powietrza były o 2-3º wyższe niż w wiekach od XVI do połowy XIX. Nic więc dziwnego, że winorośl mogła się rozwijać i przynosić sporo wartościowych owoców. Zakonnicy hodowali winorośl, zbierali dojrzałe winogrona i wytłaczali z nich moszcz, który przelewano do beczek. Zgniatano owoce stopami, co nie powodowało miażdżenia pestek, dzięki czemu wino nie było gorzkie. Zamknięte w beczkach dojrzewało przez dłuższy czas, a gdy nadawało się do spożycia, można było go użyć w celach liturgicznych. Z czasem umiejętność uprawy winorośli i wytwarzania trunku posiedli także ludzie świeccy. Nauczono się sporządzać rozliczne odmiany win, z najrozmaitszych szczepów winorośli, o cechach zależnych m.in. od liczby dni słonecznych w ciągu roku, składu gleby, na której rosną winne krzewy, sposobu nastawiania wina, wiedzy i umiejętności winiarzy. Wytwarzano wino nie tylko z winogron, ale też z innych owoców, które dojrzewały w ówczesnych sadach, głównie z jabłek.
Winnice na Śląsku znajdują niejedno potwierdzenie w materiałach archiwalnych, zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Opolu. Z dnia 23 maja 1404 roku pochodzi pergaminowy, spisany w języku niemieckim akt, w którym książę niemodliński Bernard, pan Strzelec, nadał rycerzowi Adamowi z Olesna w dziedziczne posiadanie winnicę oraz piece do wypalania wapna. Zwolnił również samego rycerza oraz jego następców od płacenia podatków.
Z górą sto lat później, w roku 1511, znów winnica staje się darem, tym razem księcia śląskiego Jana Dobrego, pana Opola i Głogówka, dla Jana z Mochowa za wierną służbę. W akcie wskazano, że winnica znajduje się przy grodzkiej bramie w Głogówku, a obdarowany i jego potomkowie mają prawo jej używać, sprzedawać ją lub zastawiać.
O hodowli winorośli na XV-wiecznym Śląsku mogą zaświadczyć zapiski rocznikarzy polskich, którzy notowali na przykład, że „w 1484 r. winorośl wyrosła tak bujnie, iż za jedno kurze jajko można było otrzymać całe wiadro dojrzałych gron”.
W położonym między Opolem a Wrocławiem Brzegu istniała posiadłość, później także karczma, zwana Weinberg – ‘winnica’, której nazwa zapewne nawiązuje do faktycznie uprawianej niegdyś w tym miejscu winnicy. Od XVI wieku warunki klimatyczne w środkowej Europie zmieniały się znacznie, średnie temperatury roczne z czasem spadły, dlatego okres między XVI a połową XIX wieku nazwano z kolei Małą Epoką Lodową. Wówczas do krajów położonych na północy zaczęto na szerszą skalę sprowadzać wina z południa.
Po zagarnięciu Śląska przez Prusy ziemie pilnie zagospodarowywano zgodnie z poglądami Fryderyka II Wielkiego, który wsławił się wprowadzaniem w życie rozlicznych własnych koncepcji dotyczących gospodarki. W Archiwum odnaleźć można odpis dokumentu z roku 1776, w którym król oświadcza, że hodowla winorośli na Śląsku jest jak najbardziej możliwa i będzie usilnie wspierana przez państwo. Pod koniec XVIII wieku zapewne rzeczywiście powstawały nowe winnice w Brzegu, o czym świadczą akta z lat 1776-1778, wśród których znajduje się wykaz drewna, potrzebnego do budowy tłoczni wina, stodoły i ogrodzenia wokół winnicy w Briegischdorf (Brzeska Wieś, Brygidki, dziś Brzeg, ul. Starobrzeska). Jednak wina powstające w tym okresie na Śląsku nie były wysoko cenione. „Te pili pobożni mnisi, lepsze, butelkowane alkohole pozostawiając dla gości”. O brzeskich winnicach, „ogrodach winnych” i posiadłości zwanej Weinberg wspominają liczne dokumenty zgromadzone w aktach miasta Brzegu, datowane na lata 80. XVIII wieku.
Ważnym ośrodkiem winiarstwa śląskiego w ubiegłych stuleciach był Grodków oraz Głogówek, w którego herbie do dziś znajdujemy trzy winne grona i trzy noże z wygiętymi ostrzami, przeznaczone do przycinania winorośli46. Część miasta Głogówka nosi wspomnianą wcześniej nazwę Winiary. Opolskie archiwum zaś dysponuje planem Głogówka z roku 1811, na którym w centrum miejscowości widnieje winnica (Wein-Garthen) oraz droga zwana Wein-Gasse. Powszechnie używane nazwy wciąż nawiązywały do winiarskiej przeszłości miasta, podobnie jak wizerunek winorośli na pieczęci gminnej ze wsi Weingasse.
Pałacowa Winnica Godyla założona została w 2015 roku na południowym zboczu Pawłowickiej Góry, w pobliżu Pałacu Pawłowice. Na 2,6 ha uprawianych jest 10 tys. winorośli. Na wino białe: Solaris, Johanniter, Muscaris, Souvignier Gris, Siegerrebe, a na czerwone Cabernet Cortis, Rondo i Regent. Zwiedzanie połączone z degustacją prowadzone jest przez właściciela Szymona Godylę po wcześniejszym kontakcie (tel. +48 34 341 14 66). W programie : spacer po winnicy, zwiedzanie winiarni, degustacja 4 win i przekąsek.
Winnica Opole to firma rodzinna prowadzona przez ojca i dwóch synów w opolskim Wróblinie. Panowie produkują białe: Riesling, Solaris, Seyval Blanc, Souvinier Gris, Muscaris i Muscat Odesskij oraz czerwone Pinot Noir, Cabernet Cortis i różowe: Rondo. W winnicy istnieje możliwość organizowania pikników, imprez rodzinnych i firmowych.
Winnica Rodzinna Cwielong Olszewski powstała w 2013 roku w gminie Ujazd. Produkuje białe: Riesling, Muscat, Solaris, Chardonnay i Traminesr oraz czerwone Pinot Noir, Regent, Rondo i Zweigelt. Winnica przyjmuje grupy i osoby indywidualne, oferuje noclegi i caravaning.
HOPLE Winnica Poraj Paczków. W miejscu, do którego można dojść od rynku w zaledwie 3 min, w 2005 roku powstała 5-hektarowa winnica. Optymalne nachylenie zbocza, dobra gleba, lekka piaszczysta ziemia z grubszym rumoszem kwarcowym, łagodne zimy i ciepłe lata – wszystko to daje idealne warunki do uprawy winorośli. Uprawia się tu odmiany białe: Kerner, Kernling, Pinot Blanc, Pinot Gris, Siegerrebe, Chardonnay, Traminer, Riesling, Johaniter, Seyval Blanc oraz czerwone: Pinot Noir (cztery klony), Acolon, Cabernet Cortis, Regent i Rondo. Pierwsze roczniki win z Paczkowa degustowane w gronie znawców uzyskały wysokie noty.
Winnica Parypa to rodzinna firma ulokowana w Byczynie. Pierwszy tysiąc krzewów winorośli badawczo posadzili w gronie bliskiej rodziny i przyjaciół w 2010 roku. Dziś uprawiają nieco ponad 4 tysiące krzewów, część z tych pionierskich zastąpili odmianami, które lepiej odnalazły się na lokalnym siedlisku. Swoje wina produkują w zgodzie z naturą, w oparciu o tradycyjne metody sięgające kilku pokoleń, z roku na rok wzbogacając ścieżkę technologiczną. Od 2018 roku sprzedają je komercyjnie. Oferując trzy wina wytrawne, dwa białe z odmiany Seyval Blanc oraz St. Pepin, a także czerwonego kupażu odmian Rondo, Frontenac i Heridan. W najbliższych latach do oferty dołączy również wino z odmiany Cabernet Cortis.
Winnica Złota Góra – założona w 2012 roku, położona jest w Burgrabicach na Przedgórzu Paczkowskim. Produkuje białe Johaniter, Bianco i Aurora, czerwone: Regent i różowe Regent. Przyjmowane są osoby indywidualne i grupy do ośmiu osób.
Winnica Jania w Krzyżowicach na Ziemi Brzeskiej. W 2013 roku właściciele zaczęli eksperymentować z krzewami winorośli. Na początku w małym przydomowym ogródku, a z roku na rok niezobowiązujące hobby, zaczęło przeradzać się w prawdziwą pasję do winorośli oraz samego wina. Wiodące szczepy winorośli to Solaris i Johanniter, a także Pinot Noir oraz Cabernet Cortis. Aktualny areał opiewa na niespełna 2 ha uprawy winorośli. Do winnicy można bezproblemowo dostać się drogą krajową nr 94, autostradą A4, bądź koleją.
Winnica Synapsa – między Koźlem a Większycami z profesjonalną, klimatyczną piwnicą ziemną do degustacji win na 45 osób. Produkuje gronowe: Chardoonay, Soler, Negro, Moscatello, owocowe i owocowo kwiatowe, a także miody pitne.
Winnica Estro położona jest u podnóża ruin Pałacu Biskupów Wrocławskich, na południowo zachodnim zboczu, przy zbiorniku retencyjnym Potoku Jordan w Ujeździe. Założoną w 2019 roku obsadzono 20 odmianami winorośli przerobowej z grupy mieszańców złożonych: Solaris, Hibernal, Bianca, Regent, Rondo ale też klasycznymi odmianami winorośli właściwej Vitis Vinifera tj.: Pinot Noir, Muscteller oraz pokaźną kolekcją 70 odmian deserowych.
Winnice Charbielin Spółdzielnia – nasadzenia rozpoczęte w 2020 roku zajmują obszar aż 27 ha. Uprawiane są białe: Souvignier Gris, Solaris, Johanniter, Muscaris, Seyval Blanc, Chardonnay i Riesling oraz czerwone: Pionot Noir, Saint Laurent, Cabernet Cortis. Winnica będzie udostepniona dla zwiedzających dopiero w 2023 roku. Trwa modernizacja.
Winnica Dolna w samym sercu Opolszczyzny w Grocholubie. Na 30 arach rośnie kilkanaście odmian przerobowych – łącznie ponad 1200 nasadzeń. Połączenie pasji, hobby i natury. Odmiany: Bianca, Cabernet Cortis, Frontenac, Hibernal, Jutrzenka, Seyval Blanc oraz Sibera.
Fot. melonik
