Prezentujemy kolejną z prac przesłanych na Regionalny Konkurs Literacki „Ze Śląskiem na ty”. Autorką pracy jest Fabian Laxy.
Ołma Truda i jej zyciy
Moja ołma Truda urodziyła sie w 1937 roku we Krościcach, a ze tedy tu były Niemce to zwali ta wiejś Rutynau. Zołdnymu nie trza gołdać, jaky to były ciynsky casy. Casy miyndzywojynne, nic we sklepach nie było, a nawet jak coś było to sie nie kupowało, bo skoda było piyniyndzy. A w dóma dziejci kupa, yno dwie izby i kuchnia, a ło łaziynce to zołdyn ani nie słysoł. Ołma cansto spóminała, ze spała we jedny łósku ze swojó starsó siostró Marikó, a we drugej izbie spali łojcowie. Chłopcy, a było ich śtyrech, to spali na jacie, na ścianie. Nierołs sie zdarzyło, ze we zima, jak sie łobudziyli to miejli śniyg na pierzinie.
Wody w dóma tes nie było, yno sie we wiadrach z dworu nosiyło, co to ze studnie sie brało. A we lato to prosto pod plómpó sie myło.
Rodzina tes zyła yno z tego co sie w dóma na gospodarce wyprodukowało. Chlyb sie we swojy wiejlołku piekło, to jaky jajko sie sprzedało, a kartofle, abo kapusta to jus kozdy na polu musioł miejć. No i krowa tes kozdy mioł, bo to mlyko swojsky było i masło i syr tes sie z tego robiyło.
Moja ołma była nołmłodsoł w dóma, to jak spóminoł, nołwiyncej we chlywie robić musiała, bo starse rodzyństwo, to majstyns cały dziyń na polu byli, abo jako karluse, to jus na fuchy jejździyli. A nołstarsy brat łot ołmy, to jus kónsek na fórmance zarołbioł, bo kóń na gospodarce tes był, to i bryćka dokupiyli zeby młode państwa na wesejlach woźić.
We tych samych latach, we Strzedrziku urodziył sie Jósef. Był to nołmłodsy syn we famili Spyrów. Jego łojciec Jan, po śmierci piyrsej kobiyty, z chtoró mioł szejścioro dziejci, łozyniył sie drugi rołs. Ze drugó kobiytó, dwadziejścia lołt łod siebie młodsó Agnyskó, mioł jescy dwoje dziejci: Ana i Jósefa.
Kiedy Jósef mioł nieprawie trzi lata, to jego łojciec sie dowiejdzioł, ze gmina zabiere im pola, bo banó w ty placu budować śtaubeki (zbiornik wodny, obecne Jezioro Turawskie). Wypłaciyli jym doś piyniyndzy, ale trza sie było ze Strzedrzika wykludzić, bo nie byłoby z cego zyć. I tedy stary Spyra sie dowiejdzioł, ze we Siołkowicach je wielkoł gospodarka na sprzedej. Dugo sie nie namyślół i spakowoł na fóra cały dobytek zycioł i rusył w stróna Siołkowic. Wziół tes swoja Agnyska i czworo młodsych dziejci, bo starse to jus pozynione były i swoje zyciy miały.
Nie była to lekoł dróga, poza kóniy z fóró zołdnego transportu nie było, to musiejli połra razy ta i na zołt jechać. Ołma cansto spóminała, ze jak Jósef na tej fórze przez Krościce jechoł, to łóna akurat przed dómy na dródze stoła, a łón jus jej tedy winkowoł, mimo ize mioł dopiyro śtyry lata, ale jak sie potyn łokołzało, dwadziejścia lołt nieskorzyj byli już dokupy i sie łozyniyli.
Zamiyskali Spyry na kóńcu Siołkowic, we łostatniy dómie kole groble. Na łokoło miejli pola i tak pomału gospodarzyli. Latka lejciały, dziejci dorołstały, jakyś tam skoły pokóńcyły i pomału na zabawy zacóli chodzić. Daleko sie tedy na tańce nie jejździyło, bo nie bardzo było jak. Auta to zołdyn niy mioł, a chto mioł farrad , to jus był bogaty. Młodej dziołse to za bardzo do innej wsi na zabawa nie wypołdało iść, bo to łó niej nie dobrze świadcyło. Jósef ze kolegóma to na wszystky zabawy we tych strónach jejździył, a ze sumny synek był i dobrze tańcować poradziół, to nie jedna frelka łocóma dó niego mrugała.
W ty casie, moja ołma Truda ze swojó siostro Marikó tes jus na zabawy zacyły chodzić. Ale ze ich łojciec był bardzo śtrynk i nie doł dziołchó po nocach lołtać to te sie wziyły na sposób i jak jus wszyscy spali, to łóne bez łokno uciekały, a po zabawie, łokny na zołt właziyły. Nołgorzej było rano, bo roboty we chlywie było kupa. Łojciec wcas dziołchy budziył, a te zmancóne po tańcach ze łóska nie umiały sie zwlyc.
Na jednej z takich zabawów, Josef tańcowoł cały cołs ze mojó ołmó Trudó i wszystky komratki jyj zołwiściyły, ze nołfajniejsy karlus jej sie trefiył. Nawet łojciec jus krziwo nie patrzół jak dziołchy dzieś wyłaziyły, bo wiejdzioł ze cera pod łopieka fajnymu synkowi dołwoł. Jósef rok na zołlyty połaziył i zarołs gołdka ło wesejlu była. Bo po co to tak dó niej było lołtać, jak sie i tak ku sobie miejli.
Wesejly było we październiku we 1960 roku we Krościcach. I jak to tedy bywało, fajerowali we wyporzóndzónej stodole, a tańcować śli dopiyro na wiecór do kacmy. Obowiónzkowo musiały być druzby i druchny, a kozdy druzba ło swoja druchna sóm zadbać musioł i jaky piciy trza było jej kupić. Piyrwsy druzba na wesejlu, był zawse nołważniejsy. Musioł pilnować coby sie inni tes dobrze śtalowali. Na ty wesejlu piyrwsy druzbó był Helmut, nołlepsy kolega łod Jósefa, co tes potyn bandzie miało wielky znacyniy w zyciu mojej ołmy.
We wrzejśniu 1961 roku na świat prziset piyrsy potómek Trudy i Jósefa – Franek. A potyn to jus lejciało z górki…co rok prorok i po piyńciu latach śtyrech bajtli po dworze lołtało. Ołs miyło było patrzeć jak ta celołtka sie dobrze chowała . Ale prziset maj 1968 roku i wielko tragedia spadła na ta rodzina. Jósef jechoł mopliky i mioł wypadek, zginył na miejscu. Moja ołma ze tymi dzistuskóma, blank sama łostała, bo starziki jus tes prandzej pomarli. I cóz ta biydnoł kobiyta miała zrobić, gospodarka, śtyrech małych dziejci, a łóna sama. I tedy z pómocó prziset Helmut, nołlepsy kolego Jósefa, tyn co to piyrwsy druzbó na ich wesejlu był. No i tak sie przi tej wdówce zkrynciył, ze jus po roku jej chopy łostoł.
Z tego małżyństwa jescy dwoje dziejci sie urodziyło. Miyndzy innymi moja mama. Ołma Truda do dzisiej zyje. Moł 85 lołt i miyskoł dokupy z nami. Nie bardzo jus dzisiaj idzie z nió pogołdać, bo to chorowitoł ołmecka. Ale pamiyntó, jak mie jescy niedołwno na klinie piastowała.
