Co zrobić gdy nasz dłużnik wyzbywa się majątku

Sytuacje, w których nasi dłużnicy z różnych powodów opóźniają się z realizacją lub nie realizują swoich wierzytelności, mają powszechny charakter.

O ile część dłużników podejmuje aktywne działania do wypełnienia swoich zobowiązań, zdarzają się przypadki, w których nielojalni dłużnicy nie dość, że nie realizują swoich wierzytelności, to świadomie uszczuplają swój majątek tak, by prowadzone wobec nich postępowania sądowe i egzekucyjne okazywały się bezskuteczne.

Powyższe nie oznacza jednak, iż wierzyciele nielojalnych dłużników nie korzystają z ochrony prawnej. W takiej sytuacji, podstawowym środkiem ochrony wierzyciela jest instytucja tzw. skargi pauliańskiej.

Instytucja skargi pauliańskiej przewiduje bowiem, iż gdy w skutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć.

Ponadto, przyjmuje się, iż:

– czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności;

– jeżeli w wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli;

– jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych, domniemywa się, że było mu wiadome, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Do przykładowych czynności dłużnika, które będą mogły prowadzić do jego niewypłacalności lub jej pogłębienia, można zaliczyć:

– dokonanie przez obojga małżonków darowizny nieruchomości wchodzącej w skład ich majątku wspólnego, także w przypadku, gdy dłużnikiem jest tylko jeden z małżonków;

– sprzedaż nieruchomości po zaniżonej cenie,

– zawarcie umowy o podział majątku wspólnego małżonków,

– darowizna,

– zawarcie umowy najmu powodującej utrudnienie spieniężenie przedmiotu najmu.

Skorzystanie z instytucji skargi pauliańskiej wiąże się z wytoczeniem powództwa. Choć mogłoby się wydawać, iż w takim postępowaniu stroną pozwaną będzie dłużnik, w rzeczywistości należy pozwać osobę trzecią, która była stroną czynności prawnej dokonanej z dłużnikiem. Wytoczenie powództwa na podstawie skargi pauliańskiej możliwe jest w terminie 5 lat od dokonania przez dłużnika czynności zmierzającej do pogłębienia jego niewypłacalności lub stania się niewypłacalnym. W postępowaniu sądowym na Powodzie ciąży obowiązek udowodnienia, iż czynność prawna, której dokonał dłużnik, miała faktyczny wpływ na brak możliwości zaspokojenia jego roszczenia.

Poza wyżej wskazanym, pięcioletnim ograniczeniem w wytoczeniu powództwa na podstawie skargi pauliańskiej, podkreślenia wymaga, iż upływ czasu jest tu decydujący. Wynika to z faktu, iż jeżeli w międzyczasie osoba trzecia dokona czynności prawnej z kolejną osobą trzecią, wówczas to do niej będzie należało skierować powództwa. Niejednokrotnie „namierzenie” ostatniej osoby z „łańcucha czynności prawnych” bywa znacznie utrudnione oraz komplikuje i wydłuża postępowanie sądowe. Opłata od skargi pauliańskiej wynosi 5% od wartości przedmiotu sporu. Jednakże pojawił się projekt zmian przewidujący, iż powyższa opłata będzie wynosiła 5% wyłącznie do sporów ze skargi pauliańskiej do wysokości 20.000 zł. Ponad tę kwotę opłata od pozwu ma być stała i wynosić 1000 zł.

Projekt powyższych zmian stanowi wyraz wsparcia przez ustawodawcę w zakresie ochrony wierzycieli przed nieuczciwymi dłużnikami.