Przy opolskiej ul. Barlickiego, prowadzącej od ul. Piastowskiej obok Stawu Zamkowego w stronę amfiteatru i sztucznego lodowiska, znajduje się pomnik, upamiętniający bardzo smutne wydarzenie. Kiedyś w tym miejscu znajdowała się piękna synagoga. Spalono ją jednak podczas tzw. Nocy Kryształowej, 9 listopada 1938 roku. Dziś na miejscu dawnej synagogi znajduje się żłobek. Na zdjęciu poniżej wspomniany pomnik, za którym w tle widać żłobek.
Jeśli jest pomnik, to oczywiście najważniejsze jest to, co on upamiętnia, czyli smutny los synagogi. Zawsze jednak zwraca się uwagę na to najważniejsze, a przecież warto też zwrócić czasem uwagę na drugorzędny szczegół. Pomnik wykonano z wielkiego głazu. Co to za głaz i skąd się wziął?
Zainteresowani powstaniem tego pomnika mogą sięgnąć do opracowania prof. Michała Lisa. Dowiedzą się z niego, że głaz, z którego wykonano pomnik, to "okruch" bazaltu z kamieniołomu w Graczach (gmina Niemodlin). Waży około 4,5 tony. Z Graczy do Opola przetransportowała go I Brzeska Brygada Saperów. Więcej szczegółów w artykule prof. Lisa, dostępnym pod adresem:
https://www.instytutslaski.com/upamietnienie-synagogi/
W tytule artykułu użyłem przymiotnika "gracki", bo zgodnie z przepisami taki jest przymiotnik od nazwy Gracze. Nikt jednak tak nie mówi. Wszyscy mówią graczewski. Wobec tego ja też będę teraz pisać "graczewski". Tytuł artykułu był ukłonem w stronę prawa, a reszta będzie ukłonem w stronę życia (prawo sobie a życie sobie).
Graczewska kopalnia bazaltu należy do najstarszych, wciąż jeszcze czynnych kopalń. Ze strony internetowej firmy dowiedzieć się można, że jej początki sięgają XVI wieku. Na większą skalę graczewska kopalnia zaczęła jednak działać około 1850 roku. Gdy w końcu XIX wieku od linii kolejowej z Opola do Nysy przez Szydłów poprowadzono odgałęzienie z Szydłowa w stronę Graczy, to kopalnia jeszcze bardziej rozwinęła się, bo urobek można było wywozić koleją. Zainteresowani szczegółami mogą je znaleźć pod adresem:
https://www.bazalt-gracze.pl/o-spolce.html
Mówi się, że transportując jajka, nie powinniśmy umieszczać wszystkich w jednym koszyku. W odniesieniu do firm oznacza to, że nie jest bezpiecznie opierać swą pomyślność na jednej tylko produkcji. Bazalt-Gracze wydaje się stosować do tej zasady. Jego podstawowa produkcja to grys bazaltowy. Jest też jednak i druga produkcja… styropian! Ciężki i twardy bazalt w jednej firmie z lekkim i miękkim styropianem! Styropian produkowany jest pod firmą Gra-styr. Szczegóły znajdą zainteresowani pod adresem:
https://grastyr.pl/index.html
Gracze to gmina Niemodlin. W sąsiedniej gminie Tułowice też wydobywa się bazalt. Przy tułowickim kościele jest nawet figura św. Barbary ufundowana przez górników, dla których jest ona patronką. Święta stoi na wypełnionej kawałkami bazaltu łyżce koparki. Wokół ustawionych jest więcej bazaltowych głazów. Na jednym z nich umieszczono stosowne tablice:
Wydobywaniem bazaltu w gminie Tułowice zajmuje się firma KOSD Niemodlin, czyli Kopalnie Odkrywkowe Surowców Drogowych w Niemodlinie. Chociaż KOSD mają siedzibę w Niemodlinie, to niczego w gminie Niemodlin nie wydobywają. Mają tam tylko siedzibę, a bazalt wydobywają w gminie Tułowice, w sołectwie Ligota Tułowicka. O tym sołectwie napiszę oddzielnie.
