Urok naszych wsi to nie tylko walory przyrodnicze czy kulturowe. Wszędzie bowiem tam, gdzie pojawia się człowiek, rodzi się potrzeba. Okazuje się, że w każdej wsi potrzeb służących poprawie życia mieszkańców jest dość sporo, a pomysłów jeszcze więcej. Młode rodziny myślą o placach zabaw dla swoich pociech czy zielonych miejscach do wypoczynku, inni pytają o aktywność sportową, boiska, siłownie zewnętrzne, kolejni zaś potrzebują wspólnych spotkań, warsztatów, edukacji.
Duże szczęście ma wieś, która w swojej strukturze wyodrębniła stowarzyszenie. Uprawomocniona organizacja z własnym KRS może aplikować w ramach różnorodnych programów unijnych, rządowych lub sięgać po gminne dotacje. Stowarzyszenia startować mogą u różnych operatorów czy instytucji pośredniczących np. Lokalne Grupy Działania, fundacje, korporacje. Obok tego organizacje mogą brać udział w konkursach, wydawać publikacje, promować wieś i działania jej mieszkańców.
Stopień trudności pozyskania środków na realizację zadania jest bardzo różny. Wszystko zależy skąd i na jakie potrzeby chcemy uzyskać dofinansowanie. Jeszcze inaczej wygląda spełnienie wymagań konkursowych czy regulaminowych, a potem sama realizacja zaplanowanego we wniosku zadania. To duże wyzwanie, odpowiedzialność i biurokracja, dlatego działających na terenie sołectw pełnoprawnych organizacji jest nie wiele.
Innym, popularnym narzędziem do zaspakajania potrzeb mieszkańców jest powszechnie stosowany FUNDUSZ SOŁECKI. Fundusz sołecki to publiczny grosz – nasze pieniądze. Co ważne! Do tego nie jest potrzebne stowarzyszenie.
Około 66% polskich gmin corocznie przekazuje określoną sumę pieniędzy każdej wsi, a co za tym idzie stwarza każdemu sołectwu (mieszkańcom!) możliwość dokonania wyboru, a co za tym idzie realizację zadania opłaconego przez gminę.
Wybór zadania, bądź kilku zadań w każdej wsi dokonuje się podczas zebrania wiejskiego, gdzie to właśnie mieszkańcy podają propozycje i wspólnie decydują o swoim najbliższym otoczeniu. Dlatego każdy może mieć wpływ, na co wydawane są pieniądze z tego funduszu, bo są to właśnie pieniądze, które mają służyć poprawie warunków życia mieszkańców. Fundusz jest wyodrębniany w budżecie gminy i przez cały czas pozostaje jego częścią. Gmina dalej ubiega się o częściową refundację u Wojewody.
Możemy być gospodarzami miejsca, w którym żyjemy!!!
Planowane zadania mogą zakładać realizację kilkuletnią, a katalog zadań możliwych do realizacji jest zdecydowanie szeroki. W praktyce oznacza to, że można wydać je na wszystko, na co wydaje pieniądze gmina. Ustawodawca jasno określa, że wyboru zadania dokonuje zebranie wiejskie, czyli minimum 15 pełnoletnich mieszkańców. Sołtys nie ma prawa głosu podczas dokonywania wyboru, a rada sołecka jest tylko ciałem doradczym. Decyzję w tej sprawie zebranie wiejskie musi podjąć we wrześniu, tak aby trafiła ona do wójta najpóźniej ostatniego dnia tego miesiąca.
Fundusz sołecki może też być wkładem własnym w większym projekcie np. unijnym.
Jako ciekawostkę można podać, iż wysokość funduszy sołeckich wydanych w 2015 rok wyniosła według danych Ministerstwa Administracji i Cyfryzacji blisko 372 miliony złotych.
Roczne kwoty funduszu uzależnione są od ilości mieszkańców i dochodów gminy, co wynika ze wzoru:
F = ( 2 + Lm / 100 ) x Kb, w którym poszczególne symbole oznaczają:
F – wysokość środków przeznaczonych na dane sołectwo (nie może być jednak wyższa niż dziesięciokrotność Kb).
Lm – liczba mieszkańców sołectwa
Kb – kwota bazowa obliczana jako iloraz wykonanych dochodów bieżących gminy oraz liczby mieszkańców ogłoszonych przez GUS.
Dzięki niemu jest możliwe w większym stopniu budowanie tożsamości wsi, rozwój infrastruktury technicznej i społecznej, waloryzacja krajobrazu i architektury, wykonanie przedsięwzięć publicznych i prywatnych podnoszących warunki materialne (standard życia), ale również tych wpływających na wartości niematerialne – duchowe (jakość życia) takie jak poczucie wspólnoty, wzorce wychowawcze czy więź międzypokoleniowa.
Do tej pory miejscowości przeznaczały fundusz na doposażenie świetlic: zakup sprzętów komputerowych czy audio-video, utrzymanie nieodpłatne sieci internetowej dla swoich mieszkańców, tworzenie boisk sportowych, utrzymanie terenów zielonych, organizację imprez czy promocję swoich wsi poprzez zakup strojów ludowych, kalendarzy, folderów itp. Możliwości zatem niemal bez ograniczeń, ale najważniejsze, aby mieszkańcy wskazywali potrzeby i decydowali o wyborze zadania.
Fundusz Sołecki zezwala na tworzenie zadań wspólnych przez kilka sołectw tzw. zadania sieciowe oraz bardzo istotną kwestę, jaką jest możliwość przesuwania środków finansowych na inne niezaplanowane zadania nawet w roku realizacji, a co za tym idzie wykorzystanie funduszu w 100% przez wieś.
Warto wspomnieć tutaj o dość ciekawym rozwiązaniu tj. mechanizm regrantingu, który stosują tylko niektóre samorządy. A szkoda! Korzyści dla urzędu są ogromne, a dla organizacji łatwy dostęp. Tu mogą aplikować nawet grupy nieformalne, młodzież, kluby sportowe, szkoły, przedszkola, biblioteki. Regranting stymuluje aktywność mieszkańców i ich zainteresowania sprawami publicznymi.
Poniżej przykłady realizacji funduszu sołeckiego w gminie Dąbrowa.
