Zniesienie przymusu odbioru piwa miejskiego
Pod koniec XVIII wieku opolskie piwo sprzedawano jeszcze w mieście, w podmiejskich karczmach Groszowickiej i Odrzańskiej oraz w okolicznych wioskach. W latach 1786 – 1806 liczba tych wsi wahała się w granicach 33 – 37.
Na początku XIX wieku w państwie pruskim dokonano szeregu reform, mających gospodarce ułatwić przejście z ustroju feudalnego do kapitalistycznego. Zniesiono między innymi przymus cechowy i monopole miejskie, co umożliwiło wprowadzenie wolności uprawiania handlu i rzemiosła. Bardzo ważnym elementem tych reform było równouprawnienie ludności żydowskiej w roku 1812. Dzięki niemu żydzi po uzyskaniu odpowiedniej koncesji mieli prawo do wykonywania rzemiosła.
To właśnie żydowskim inwestorom Opole zawdzięcza swe największe zakłady przemysłowe, a między nimi dwa największe browary w mieście. Ogółem co najmniej cztery opolskie browary zostały założone przez żydowskich inwestorów. Obowiązek przymusowego wyszynku wyłącznie opolskiego piwa na terenie miasta oraz okolicznych wsi, tak zwany „Bierausschank Zwangsrecht“, został zniesiony 28.10.1810 roku. Oficjalnie od tego momentu każdy mógł produkować własne piwo i je sprzedawać.
W pierwszej połowie XIX wieku powstało też w Opolu najwięcej browarów:
W 1816 roku mistrz kotlarski Schreiber założył browar na Przedmieściu Bytomskim w karczmie pod „Złotą Gwiazdą“.
W 1818 roku mieszczanin i piwowar Hahn założył browar na swojej posesji przy ulicy Młyńskiej.
W 1824 roku Victor Friedländer założył browar przy ulicy Zamkowej.
W 1836 roku Heymann Pringsheim założył browar na Przedmieściu Gosławickim.
W 1849 roku M. Bobreck założył browar na Przedmieściu Odrzańskim.
Prawdopodobnie również w pierwszej połowie XIX wieku założył browar przy ulicy Groszowickiej (Groschowitzer Gasse) mistrz szklarski Moretzky.
W tym samym okresie musiał też powstać browar Josepha Boronowa, który do swojej śmierci w 1861 roku był przywódcą opolskiej gminy żydowskiej.
Mimo zniesienia monopolu, komuna piwowarska nadal walczyła o swoje prawa. Usiłowano uzyskać odszkodowanie za straty poniesione przez utratę przywilejów, starając się jednocześnie w dalszym ciągu zaopatrywać karczmy wiejskie i nie wpuszczać do miasta obcego piwa. W 1825 roku na przykład nie wydano zezwolenia na wyszynk piwa na terenie miasta dzierżawcy browaru pod „Złotą Gwiazdą“, który był położony poza murami miasta.
W 1835 roku natomiast właściciele restauracji i szynków oskarżali o nielegalny wyszynk piwa mistrza piwowarskiego Hahna. Powody do skarg mieli również dzierżawcy browaru miejskiego, ponieważ mieszczanie oraz karczmarze zamiast zaopatrywać się u nich, nierzadko szynkowali piwo pochodzące z innych źródeł. W dalszym ciągu rosła też konkurencja na wsi. Około roku 1840 w okręgu wiejskim miasta Opola warzyło piwo już prawie 20 browarów, między innymi w Brynicy, Osowcu, Chróścinie Opolskiej, Dąbrówce Górnej, Domecku, Komprachcicach, Przyworach Opolskich, Sławicach i Żużeli.
Około połowy XIX wieku opolska komuna piwowarska była zmuszona sprzedać swój browar wraz z całym wyposażeniem. Powodem były coraz mniejsze dochody pochodzące ze sprzedaży piwa oraz brak środków na nowe inwestycje i naprawy. Browar w Opolu był w momencie sprzedaży w tak złym stanie, że nadawał się już tylko do rozbiórki.
Plan Opola z zaznaczonymi folwarkami, na których terenie powstały dwa największe browary w mieście. W lewym dolnym rogu browar zamkowy, w prawym górnym browar akcyjny. C.d.n.
Andrzej Urbanek
