Janusz Lewandowski w MŚO

Wernisaż malarskiego dorobku Janusza Lewandowskiego, laureata nagrody im. Jana Cybisa, najbardziej prestiżowego wyróżnienia dla malarzy już w najbliższą sobotę o godzinie 17:00 w Muzeum Śląska Opolskiego. Wstęp wolny.

– Urodziłem się na ziemi mazowieckiej tuż przed zmierzchem – mówił o sobie zmarły w ubiegłym roku artysta. – W ziemi, która w swej podmiotowości jest intensywna. To wystarcza do zachowania swojego istnienia w pewnej gamie duchowości. Wynika z tego i to, że nie grozi mi wielość wyborów w magmie trendów i postmodernistycznej ironii. Wkomponowany jestem bowiem w pewien układ jedności, w pewną harmonię. One chronią mnie przed mamiącymi podszeptami destrukcji. Skazany za to jestem na ciągłe doświadczanie i ocalanie tych nabytych wartości, które kształtowały się w czasach dzieciństwa, trwożnym okresie doznań, olśnień i widzenia bezpośredniego. Jednak teraz, doświadczenia te przeniknięte są bojaźnią i melancholią. Oto moja biografia.

Zmierzch to symboliczny czas, w którym osadzona jest niemal cała twórczość artysty. Z owego zmierzchu wyłaniają się niejednoznaczne, mitologiczne i mityczne postaci, zjawy, zwierzęta, inspirowani rodzimym folklorem bohaterowie, zazwyczaj pogrążeni w smutku i melancholii. Figury te w sposób symboliczny nawiązują do okresu romantyzmu, który był artyście duchowo i stylistycznie bliski. Przenoszą nas także w świat malarstwa Młodej Polski, stanowiąc odniesienie m.in. do twórczości Jacka Malczewskiego.

Ekspozycja prezentowana w Galerii Muzeum Śląska Opolskiego stanowi przegląd malarskiego dorobku Janusza Lewandowskiego. Na wystawie zobaczymy wybór niespełna trzydziestu prac z lat 1975-2020, reprezentujących trzy ważne etapy twórczości artysty: wczesny, najbardziej ekspresyjny (lata 70.-90.), dojrzały, wyróżniający się przygaszoną paletą barw (lata 90. do pierwszej dekady XXI wieku) i najnowszy, w którym istotnym elementem kompozycji jest światło (po 2010).

W tym roku mija 50 lat od ustanowienia Nagrody im. Jana Cybisa. To najbardziej prestiżowe w Polsce wyróżnienie przyznawane żyjącym artystom w dziedzinie malarstwa za całokształt ich twórczości zainicjowane zostało przez Zarząd Okręgu Warszawskiego Związku Polskich Artystów Plastyków w rok po śmierci Jana Cybisa (1897-1972). W oficjalnie opublikowanym regulaminie nagrody podkreślono, że jej celem jest uczczenie pamięci wielkiego malarza (…), przypomnieniem wielkich wartości, jakie reprezentują: zarówno spuścizna malarska, jak również Jego nieustanny wysiłek całego życia w poszukiwania doskonałości dzieła.

Muzeum Śląska Opolskiego od ponad dwóch dekad, w formie wystaw czasowych przybliża twórczość artystów uhonorowanych tą nagrodą. Prezentacje odbywają się w sąsiedztwie stałej ekspozycji malarstwa Jana Cybisa w Galerii Muzeum Śląska Opolskiego przy ulicy Ozimskiej 10.

Uzupełnieniem ekspozycji będzie monograficzny film dokumentalny o Januszu Lewandowskim Tuż przed zmierzchem, wyprodukowany przez TVP Kultura w 2023 roku (reżyseria M. Strąk, scenariusz: K. Haber, M. Strąk).

Twórczość Janusza Lewandowskiego była we współczesnej sztuce polskiej zjawiskiem osobnym, rozwijała się na marginesie awangardy. Artysta nie chciał wymyślać swojej postawy wobec sztuki, nie godził się na fikcyjną kreację samego siebie. Najważniejsza była jego wewnętrzna prawda. Tematy tkwiły w nim. Janusz Lewandowski był właściwie malarzem jednego motywu – płaskiego, monotonnego mazowieckiego pejzażu, w który wprowadzał postaci z onirycznych, surrealnych wizji.
Głównym narratorem filmu jest wnuczka bohatera, Ola Lewandowska-Ferenc, z wykształcenia historyk sztuki. Jest ona przewodnikiem, który opowiada o życiu dziadka. W dokumencie wypowiadają się również artyści (Jarosław Kukowski Art, Andrzej Newelski, Wojciech Garley, Tomasz Dominik, Jan Maria Tomaszewski, Joanna Sierko-Filipowska, Ewa Minge), krytycy (dr Łukasz Kossowski), rodzina (Konrad Lewandowski), kolekcjonerzy (Jan Szul), budując obraz życia artystycznego w realiach PRL-u”.

Janusz Lewandowski (ur. 1937 w Rokiciu koło Płocka, zm. 2022 w Warszawie) jest laureatem Nagrody im. Jana Cybisa za rok 2021. Artysta studiował na Wydziale Malarstwa warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, dyplom uzyskał w 1964 roku w pracowni Artura Nachta-Samborskiego. Twórca brał czynny udział w życiu artystycznym, uczestnicząc w wielu sympozjach, plenerach, wystawach zbiorowych oraz indywidualnych w kraju i za granicą. Uhonorowany został licznymi nagrodami i wyróżnieniami, m.in. Nagrodą Prezydenta Warszawy na Wystawie Malarstwa i Grafiki Artystów Środowiska Warszawskiego w Zachęcie (1985), Nagrodą im. Władysława Hasiora (2011), Nagrodą im. Kazimierza Ostrowskiego (2017), a także złotym medalem „Zasłużony Kulturze Gloria Artis (2021). Sztuka Lewandowskiego zyskała uznanie w kraju i za granicą. Jego prace znajdują się w kolekcjach prywatnych i w zbiorach muzealnych.