Karłowice

Jednym z ciekawszych miejsc, które  trzeba odwiedzić zwiedzając Stobrawski Park Krajobrazowy są Karłowice. Pierwsza wzmianka o tej miejscowości pochodzi z 1344 roku. Nazwa jej brzmiała ówcześnie Kertzendorf, a jej właścicielem był wtedy Czambor de Kertzendorf.

Początkowo miała charakter typowej ulicówki, z biegiem czasu ulegała jednak zmianom rozrastając się coraz bardziej w wieś o kilku ulicach, zwaną powszechnie wielodrożnicą. Z tych odległych czasów pozostał jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów w Karłowicach, a mianowicie zamek, który jest jednym z najlepiej zachowanych gotyckich zamków na Opolszczyźnie. Wzniesiony został w połowie XIV wieku przez ród von Tschammer. Wybudowano go na niewielkim wzniesieniu, nad brzegiem rzeki Stobrawy, na planie nieregularnego trapezu. Składał się z wysokich ceglanych murów obwodowych oraz domu mieszkalnego. Wjazd prowadził od zachodu. Przy bramie znajdowała się cylindryczna wieża stanowiąca główny czynnik obronny w razie zagrożenia. Świadczą o tym jej mury, które w przyziemiu mają grubość prawie 2,5 metra. Całe założenie otaczała nawodniona fosa.

W ciągu swojej kilkusetletniej historii zamek w Karłowicach miał wielu właścicieli i był kilkukrotnie przebudowywany. Mimo tych dziejowych przemian dotrwał do naszych czasów w całkiem przyzwoitym stanie. Zachował się gotycki obwód murów sięgający miejscami 6 m., do których dostawiono nowożytne budynki. Będąca główną dominantą XIV-wieczna cylindryczna wieża, nakryta stożkowym dachem, jest najcenniejszą pozostałością gotyckiej warowni. Jej zwieńczenie z półkolistymi oknami pochodzi z przełomu XIX i XX wieku. Dzięki podwyższeniu jej w XVI wieku, ma obecnie 25m wysokości. Warte uwagi są również budynek bramny z półkoliście zamkniętym przejazdem, prowadzącym na dziedziniec oraz barokowa kaplica z zachowanym sklepieniem kolebkowym z lunetami. Obecnie zamek jest niedostępny dla zwiedzających i można go zobaczyć jedynie z zewnątrz, istnieją jednak plany jego odrestaurowania i udostępnienia turystom.

Kolejną charakterystyczną budowlą w Karłowicach jest Kościół Parafialny pw. św. Michała Archanioła pochodzący z ok. 1500 r. Obecny, neogotycki styl został mu nadany w wyniku przebudowy jaka miała miejsce u schyłku XIX w. Z poprzedniego kościoła o konstrukcji szkieletowej zachował się jedynie ołtarz główny i dwa ołtarze boczne. Nieopodal świątyni odnaleźć można pozostałości cmentarza ewangelickiego.

Pisząc o Karłowicach nie można nie wspomnieć wybitnego naukowca-pszczelarza, księdza Jana Dzierżona, obdarowanego przydomkiem „Kopernik ula”. Jan Dzierżon (1811-1906) pochodził z powiatu kluczborskiego, z rodziny polskiego kmiecia. Po ukończeniu studiów teologicznych w 1835 roku zamieszkał w Karłowicach i został tu proboszczem. Jako pleban budował wiernych swymi kazaniami. Jego pogrzebowe i weselne przemówienia, mające swoisty ludowy charakter, trafiały nawet do innowierców. Ksiądz Jan Dzierżon bardzo szybko zdobył sobie zaufanie, a z czasem i głębokie przywiązanie swych parafian. Jako pierwszy wprowadził uprawę łubinu na piaszczystych gruntach wokół Karłowic i wkrótce w jego ślady poszli inni mieszkańcy. Światową sławę ksiądz Jan Dzierżon osiągnął jednak jako pszczelarz, podejmując badania nad zachowaniem i anatomią tych miododajnych owadów, które były jego życiową pasją. Jan Dzierżon był autorem wielu cennych prac dotyczących pszczelarstwa, konstruktorem ula o ruchomych plastrach oraz odkrywcą dzieworództwa  u pszczół. Właśnie to odkrycie przyniosło mu sławę w całej Europie. W pobliżu opisywanego wcześniej kościoła, przy ul. Kościelnej 7, można zobaczyć pochodzący z 1864 roku dom, w którym ks. Jan Dzierżon przez wiele lat mieszkał. Pamiątką tego są dwie tablice informacyjne – niemiecka z 1925 roku oraz nowsza w języku polskim.

Wyjeżdżając z Karłowic w kierunku Kuźnicy Katowskiej, można podziwiać rosnące przy drodze kilkusetletnie dęby, będące pomnikami przyrody. Drzewa te należą do jednych z najokazalszych w Stobrawskim Parku Krajobrazowym. Trafić do Karłowic można kierując się zielonym szlakiem turystycznym.

Nieopodal Karłowic leży nieco zapomniana osada Wapienniki, która jest przysiółkiem Karłowic. Nazwa jej jest związana z występowaniem w tym miejscu wychodni margli i wapieni marglistych. Jest to duża ciekawostka geologiczna, gdyż są to najdalej na północny zachód wysunięte wychodnie tych skał w województwie opolskim, oddalone od ich zwartego występowania w rejonie Opola o ok. 25 km.