W 1926 roku pan Franz Wiercimok z Opola (Oppeln) wydał książkę adresową (Adreßbuch) powiatu opolskiego (Landkreis Oppeln) według stanu na 1 kwietnia 1926 roku. Wówczas, podobnie jak dziś, miasto Opole było odrębnym powiatem. Podopolskie gminy tworzyły drugi powiat. Różnica dotyczyła granic powiatów. Do opolskiego powiatu ziemskiego (Landkreis) należało wiele dzisiejszych dzielnic Opola.
W 1926 roku nie były dzielnicami Opola: Nowa Wieś Królewska, Groszowice, Grotowice, Grudzice, Malina, Kolonia Gosławicka, Gosławice, Wróblin, Półwieś, Bierkowice i Wójtowa Wieś. Były to samodzielne wsie opolskiego powiatu ziemskiego (Landkreis Oppeln).
Różnic było więcej. W granicach opolskiego powiatu ziemskiego znajdowała się np. obecna Gmnia Pokój a także Krapkowice, będące dziś siedzibą oddzielnego powiatu. Nie należały do opolskiego powiatu ziemskiego obecne gminy Niemodlin i Tułowice. Były one wtedy w powiecie niemodlińskim (Landkreis Falkenberg), podobnie jak część obecnej Gminy Dąbrowa. Pamiątką dawnej przynależności Dąbrowy jest nazwa jej stacji kolejowej – Dąbrowa Niemodlińska. Gdyby PKP dziś chrzciła tę stację, to dałaby jej nazwę Dąbrowa Opolska.
Adreßbuch pana Wiercimoka nie da nam zatem wiedzy o dawnych mieszkańcach obecnego powiatu opolskiego, ale o dawnych mieszkańcach dawnego powiatu opolskiego. Dobre jednak i to.
Adreßbuch nie informuje o wszystkich mieszkańcach, ale o głowach rodzin. Kobiety występują więc w nim, gdy są samotne. Dzieci w ogóle się nie wymienia. Podane są nie tylko imiona i nazwiska, ale także zawody, ewentualnie pozycja społeczna, bo trudno za zawód uznać np.: wycużnik (Auszügler), czy wdowa po wdowa po kolejarzu (Eisenbahnerwitwe).
Oryginalny Adreßbuch jest dostępny w Archiwum Państwowym w Opolu. Poniżej jego okładka:
Książka liczy blisko czterysta stron. Trudno byłoby je wszystkie tu opublikować. Nawet pojedyncza wioska, jeśli duża, to wiele stron. Poniżej zatem mała wioska Niwki w obecnej Gminie Chrząstowice (niemiecka nazwa Niwek to Tempelhof):
Zwraca uwagę, że w Niwkach 1926 roku ludzie żyli tylko z roli lub pracy w lesie. Nie było we wsi żadnych rzemieślników. Nie było żadnego kupca czy kramarza, więc też pewnie nie było sklepu. Nie było też karczmarza, więc chyba nie było też karczmy. Nie musiało tak być, o czym świadczy przykład Czarnej Wody w obecnej Gminie Murów (niemiecka nazwa Czarnej Wody to Schwarzwasser):
Czarna Woda była jeszcze mniejsza niż Niwki. Nie była nawet do końca samodzielną wsią. Była "doklejona" do wsi Okoły (Tauenzinow), jako jej przysiółek. Mimo to miała dwóch kołodziejów (Stellmacher). Byli nimi August Adam (Adam to nazwisko) oraz August Gawert junior, którego ojciec, August Gawert senior był już na wycugu, ale dorabiał sobie jeszcze jako robotnik leśny (Waldarbeiter). W Czarnej Wodzie musiała też być gospoda, skoro przy Wilhelmie Siegmundzie mamy informację "karczmarz i gospodarz" (Gastwirt und Landwirt).
Dzięki jakimś społecznikom treść księgi adresowej powiatu opolskiego z 1926 roku jest dostępna w internecie. Pełną listę mieszkańców ówczesnego powiatu opolskiego można znaleźć pod adresem:
https://adressbuecher.genealogy.net/addressbook/547474271e6272f5d1054859
Jeśli szukamy konkretnych danych, to pod adresem:
https://adressbuecher.genealogy.net/addressbooks
znajdziemy pole wyboru, które wygląda tak:
Wystarczy w polu "Ort" wpisać nazwę miejscowości (niemiecką) i kliknąć "Suche starten". Wyświetli nam się lista mieszkańców tylko wybranej miejscowości. Możemy też szukać np. po nazwisku (Nachname) a nie po miejscowości. Strona ma też wiele innych możliwości.
Wśród wielu ksiąg adresowych, udostępnionych przez stronę, do której odesłałem, brakuje księgi adresowej dawnego powiatu niemodlińskiego (Kreis Falkenberg). Co gorsza, księgi tej, w wersji papierowej, nie ma też w opolskim archiwum. Może uda mi się coś w przyszłości znaleźć, ale mała nadzieja.
Na wspomnianej stronie nie ma też archiwalnej księgi adresowej dla miasta Opola (Stadt Oppeln). W tym przypadku jest jednak nieco łatwiej, bo Opole publikowało regularnie listy uprawnionych do głosowania w wyborach. Podawano na tych listach imiona, nazwiska i zawody uprawnionych. To już coś. Wystarczy tylko wklepać taką listę do komputera. Postaram się z czasem udostępnić którąś z tych list, choćby na raty.
