Pracę konkursową o starym Zidlungu napisała Joanna Filusz z kl. III C Publicznego Gimnazjum im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Zdzieszowicach. Pracę pisała pod opieką mgr Alicji Kałuża. Za tę pracę w XXII Regionalnym Konkursie Literackim "Ze Śląskiem na ty" otrzymała I nagrodę w III kategorii wiekowej (uczniowie gimnazjów). Oto nagrodzona praca:

Wszandzie je pjynknie, ale na starym Zidlungu nołpiynkniyj

Miyszkom w Zdzieszowicach na Starym Osiedlu, co je nieftorzy nazwajum „Zidlungiym”. Internet to niby mundroł rzecz, ale jednak nie takoł mundroł, bo o historii mojego łosiedla nic tam nie znejdziecie chćby sznupać cały dziyń. Wjam yno tela co sama pamjyntom i co powjy mi tata abo moja ołma. A szczyńście mum take, że ołma Hajdla na tym łosiedlu mjyszkoł łod 1947 roku. Wdycki wspominoł jakoł  boła zdziwionoł jak przyszła jako mały bajtel i ujrzała jako to wszystko fajnie i z pomyślunkiem wybudowali.

W cyntrum znajdował się tzw. rondel czyli plac wokoło ktorego znajdowały się różne ważne geszefty. Całe łosiedle boło tak zorganizowane, żeby mjyszkańcy wszystko mieli na miejscu.
Przi placy głownym zidlunga boła szkoła, kteroł przez wojna służyła jako lazaret czyli szpital dloł wojołków rannych w czasie wojny. Obok boła gorka, w której dzieci bawiąc się znołdły duże ilości betonu, podobno mioł to być schron przeciwlotniczy ale nie został ukończony. Boł tyż tam plac zabaw dloł dzieci. Nałokoło rondla stoły tyż wybudowane bloki. Na dole boły sklepy a na gorze mieszkania.

Znajdowały się tam trzi sklepy: jedyn wielobranżowy, drugi warzywniołk, a w trzecim sprzedołwali chlyb i mleko, ktore nalywali do konewkow. W pobliżu znajdowali się różni fachowcy coby nie trza był daleko lołtać. Jak moja ołma przikludzioła się na Zidlung to boła sam już masarnia, piekarnia, krawiec Bulla, szewc, zygarmistrz i sklep wallstet. Boł za to yno jedyn sklep z jedzyniym. Bo dołwniyj nie potrzebne boły jakejś wielkie geszefy, wielkie markety. Każdy utrzymywoł swoja rodzina z tego co som uhowoł abo urosło w łogrodku. Do sklepu szło się yno po cuker, mąka i chlyb. Reszta mieli ludzie swoje: jajka, mlyko łod gospodołrza, „miynso” łajzioło po placu, a co lepszoł gospodyni to se i chlyb upjykła.

Tam, kaj tera momy „Lewiatan” była tuczarnia gansi i kaczek, bez to nasze łojsiedle nazywajom czasami kaczorownia. Była to wielka stodoła, na gorze było siano i słoma. Jeszcze nichtorzy dzisiaj gadają zamiast do sklepu idam, to do stodoły. Po wojnie zrobiyli z tyj studoły kawiarnia, w ktoreyj sprzedołwała Kucharczyczka, gospoda, sklep a na gorze boł klub dloł modych. Obok boł basyn przeciwpożarowy, ale dzieci zrobioły się z niego basyn do kompaniuł i pluskały się w nim bez całe lato. Potym wszystko zgorało, a po odbudowie zostoł yno sklep i gospoda, a do basynu wywojziyli ludzie śmieci i go zasypali.

Wszystke chałupy wyglundały tak samo, a łogródki różnioły się yno wielkościom: kwiołtka i krzołki przed każdum chałupom były tyż te same. Każdy przed domym mioł przepiynkny krzołk z czerwoną pnącą różą, nałogrodzie wszyscy mieli jednako: jabonka, gruszka, śliwa, czejśnia i wiśnia, no i krzołki czornyj i czerwonyj porzyczki oraz wieprzki. Ale nołlepszy wynalazek, to boła takoł szkrobaczka do botów. Znajdowała się łona na schodach przedz każdom chałpom. Ludzie czyjścili szczewiki, żeby marasu nie wnojsić do domu.

Przed domami ludzie postawiyli identyczne drewniane poty kładzione w krziżyki. Poty te nołbarzi podobały się kotom, bo lołtało ich po nich połno. Boły to malutke, zgrabne poty, take jak teraz w Hameryce robiom.

Jak się już tukej ołma wprowadzioła, to jyj mama, a moja praołma wspominała jeszcze, jak na tym miejscu boły „pańske pola”, na które ludzie chodzili robić. Bo dopiyro w 1937 roku wybudowali stare łosiedle czyli przed wojnom. We Dzieszowicach postawiyli koksownia i cza buło ludzi do roboty. Ludzie zajś musieli kajś miyszkać i to buł taki architekt co się nazywoł Luks i łon te cychunki wyrysowoł i tak podug niygo te łojsiedla budowali. Koksownia nołleżała do Grafa Schaffgotscha i łon chyba sponsorowoł te budowanie.

We koksach robiyło ze poczuntku mani wiela szejset ludzi. Dloł tich robotników wybudowali te fajne chałupki. Piyrwi ludzie nie poczebowali wiela do miyszkanioł. Siedzieli przeważnie we kuchni, i to ta kuchnia buła we tich chałupkach nołwiynkszoł. We kożdi kuchni stoł kaflanni biołi piec.

Grzoło se w nim całi rok, bo na tym piecu warzyli łobiołd, a bez zima dokłoldali, co by buło ciepło. Na pojszczotku stoł wielki stół i jakby móg łopowiadać, to łopedzioł by całom historia, bo tyn stół bół świadkiym wszyskiygo. Przi niym se jadło, robiyło zadaniy ze szkoły, szkubało to piyrzy łod gansi, fajrowało i łobgołdało wszyskiy rodziny sprawy.

Chlywik był dyrekt we chałupie. Szło se drzwioma do waszkuchni a ze nyj do chlywika. Jyno jak ktojś mioł króliki to króliczołrze stawioł na łogródku. Trołwa ci ludzie łobsiykli wtedy całoł. I to nie kosiarkoma ino kosołkiym, kosom albo gansi łobszczuchrały. Nie buło żołdnygo ugoru, bo na  łogrodzie to tam  wiela tyj trołwy nie buło. Na łogrodzie se sadziyło i kartołfly i trocham ćwikly, bo przecan na wiosna kupowało se projsika, coby do zimy buł do zabicia.

Ło świniobiciu to sam dzisiaj nie banam pisać, ale piyrwi na podzim chnet we każdi chałupce wuniało krupniołkami, żymlołkami, prezwusztym i wyndzonkom. Tak se te łojsiedlołki ze zidlungów żyli, aż do wojny. Bez wojna moc chałupków zostało przez bomby szczaskanich, ale ludzie zaroł po wojnie dali se do łodbudowy.

Po wojne na łosiedle przikludzali się ludzie z całymi familjoma ze wszystkich stron Polski, co dostali robota na Koksach. Koksy się we siedymdziejsiontich latach bardzo rozbudowały. Choć każdy mioł swoja robota, to stykło mu tysz czasu i sioły na howanie gołwjydzi. Każdy czimoł kury, kaczki, kozy, króliki, i tak jak przed wojnom niejedym uchowoł se tysz w chlywiku jedna abo i dwie świnie. W łogródkach tysz sadzioło się wjyncyj niż tera, bo pjyrwy nie boło mody na trołwa w łogrodku. A ta co tam urosła, to gołwjydź zarołz zeżarła.

Po wojnie na łosiedlu buła prawdziwół mjyszanina ludzi. I choć każdy boł kaj indzi wychowany to umioł się ze wszystkimi zgodzić. Ludzie spotykali się wtedy wieczorami żeby poopowiadać rozmaite historyjki: ło duchach, utopcach, żeby pośpiywać a w zimowe wieczory kobiyty szkubały piyrze a chopy robioły szpas.

Na naszym starym łojsiedlu, jak to ouma gołdoł na zidlungu, buły rozmaite chałpy wybudowane. Boło ich szejś rodzajów. Nołwiynksze som na łobecnej ulicy Dunikowskiego. Boły łone wybudowane specjalnie dloł rechtorów. Druge boły pojedyncze, ale ze chlywikoma łosobno. Czecie pojedyncze, ale chlywiki boły drin we chałpie. Czworte boły podwójne. Piąte szeregowe, ale co dwa domy boła szopka i chlywik, no i szoste nołmańsze szregowe, posklejane ze sobom.

Moja familijoł mjyszkoł w szeregowym, ale podwójnym, kaj chlywiki boły nie we chałupie, ale między podwójnymi domami.

Ołma pedziała, że na dole miała siyń, kuchnia, warzkuchnia i szlafcimer, a na wjyrchu była jedna izba i gora na siano i ziorka.

Te we rzyndzie, jak żech już wspominała, buły to naołmańksze miyszkania. Tam jak se włajziylo to zaroł se szło schodami na wiyrch, a na wiyrchu były ino dwie mały izby. Na dole zajś wielkoł kuchnia izba i chlywik. Bez chlywika piyrwi nie szło. Jak ech już wczejśni pisała kożdi cojś chowoł. Łogrody tyż buły rozmaite. Jedni  mieli wiynksze insi mańsze.

Potym druge chałpy to take, jak to se dzisiaj gołdoł  bliźniaki. No to dwie do kupy. Tam już buło trocham wiynci miejsca. Ci to mieli już luksusy, chlywik boł łosobno, a we chałpie na dole kuchnia, waszkuchnia, szlafcimer i jaszcze jedna izba.

I buły tyż chałpy co same stoły. I te buły nołwiynksze. Na dole kuchnia, warzkuchnia, szlafcimer, izba, a na gorze dwie wiynksze izby i jedna małoł.

Chałupy buły murowane i dachówkom kryte, ale szczyty buły drzewnianne, takie ze desek. Już dzisiaj ino jedna takoł staroł na naszym łojsiedlu stoji. A wszyskie insze ludzie przebudowali. Kożdi chcioł mieć modnie i na dzisiejsze czasy. Dzisiaj już żołdyn nic nie chowie i to tyż chlywika nie cza.

Ze chlywika rozmajcie ludzie porobiyli. Jedni kuchnie, a ze ty wieli kuchni izba, inksi łajziynki, bo dzisiaj bez łajziynki by nie szło, tak jak piyrwi bez chlywika. Kożde dziecko chce tyż mieć dzisiaj swoja izba, no i totyż tak kombinowali co by ta izba do dzieci znejś. Zaczonli ludzie rozbudowywać we kożdom strona. Chałupki niby małe, ale i nieftorzy se we ty swojy mały chałupce łotwarli jaki biznes.

Takie to som wspomnienia starych czasów mojej ołmy. Bo tata, urodzony w 1969 roku, łosprawioł mi już całkym co innego.

Jak łojciec boł w moim wieku to młodziyż zamiast siedzieć przed telewizorym to chodzioła na gorka kole szkoły kaj robili łogniosko, a na boisku grali we fussbal. Za jego czasow przy szkole boła szopa, a w nyj króliczołki. Każde dziecko musiało się we szkole uczyć opiekować królikami. Jeszcze teraz godajom na to króliczołki, choć tera som tam gołębniki. Na tyj gorce to spotykała się całoł młodzież z łosiedla i to przez cały rok.

Bez zima jejździoło się na sankach i nartach. A dzieciarni to było tela, że żeby se zjechać to trzeba było stołć w kolejce. Fojerwera przyjyżdżała i zalewła boisko wodom i jak przyszoł mroz to mieli fajny lód, na którym się wszyscy ślizgali. Ci co mieli łyżwy to na łyżwach, a ci co ni to na szczawikach. A łyżwy nie boły take jak dzisiaj. Były to matalowe blaszki, ktere przywiązywało się do botów.

Latym to grali w kapsle, szczylali z karbitu. To była wielkoł uciecha, bo było słychać larmo aż w Rozwadzy i Żurowej. A wieczorami oczywiście robioło się zajś łognisko. Z boku gorki boł tyż zrobiony amfiteatr dloł dzieci, żeby mogły występować na nim w czajsie imprez szkolnych. Z czasym deski z ławek zgnioły i dzieci na tych wieczornych łogniskach pomalutku połloły te deski i tera nie zostało po nich ani śladu.

Nawet na pauzach w szkole wszystke zidlery leciały na gorka choć na chwila lygnąć się na trołwie. Czasami tylko przychodzioły na łosiedle jakeś ałslyndry z innych łosiedli, to jak boł fajny, to mogł zostać, a jak boł jakiś rojber, to dostoł po pysku i z bekym szoł do dom. A żołdyn w doma by się nie pochwołloł, że dostoł szmary. To by boł wstyd, żołdyn rodzic by się nie poszoł uwodzić za swojym bajtlym. Bajtel jeszcze łod fatra by łoberwoł, że lołtoł tak daleko.

Jak prziszoł stan wojynny, to nic nie szło nikaj kupić. Trza boła mieć wielkie znajomoości. Wszystko załatwiło się za flaszka gorzoły. Towary dostołwali ludzie na kartki, ale i tak były problemy, żeby cojś dostać. Ci co mieli łogrodki i howali gołwiedź, jakojś się radzili, a inni musieli stołć w kolejkach. Stare ołmy to po nocach siedziały na rondlu i trzimały kolejka, bo take były czasy, że kolejki trzimało się dniami i nocami. Jak się samymu nie dołwało rady, to się ludzie zamieniali. Rołz łojciec, rołz muter a i dzieci wysyłali. A jak kogojś nie było na chwila to mu kolejka przepadała.

Ale nie było tak strasznie, ludzie mieli tyż ucziecha w tych kolejkach, chopy łopowiadały wice, zartowali se z modych, a za to baby łopowiadały ło chorobach, dzieciach, trocha połobgadywały ludzi, a smioły się przi tym moc a moc.

Łod łyńskiygo roku momy tyż wybudowani nowi kojściół. Piyrwi ludzie ze łojsiedla musieli chodzić jak to gołdali na mszom do Dziyszowic. Sami we Dziyszowicach miyszkali, ale iże łojsiedly buło za lasym, to gołdali, że jadom tam kaj jest bana, kojściół, gmina i resza sklepów. Dzisiej by se padało do Cyntrum, a łoni jak jechali za las, to gołdali prosto – iże do Dziyszowic i już.

Rozbudował się tyn nasz Zidlung bardzo, ale te nowe chałupy pobudowali we siedymdziejsiontich, łojsiymdziejsiontich latach i jeszcz późni. Nazwali to „Kaczorowniom”, ale tam ani jednego kaczora już niy ma. Kożdoł prawie chałupa inkszoł, a nasz Zidlong to taki jak ze bajki. Choc ludzie disiej mocno porymontowali, to jednak łod dworu chałupki zostały take same, ino pomalowne, ze nowymi łoknoma, drzwioma i dachówkom.

Na naszym łojsidlu jest bardzo fajnie i jak jyno ftojs przijedzie, to zaroł wiy jakoł czynść je stary łojsiedle  jakoł nowe.

Udostępnij:
Wspieraj wolne media

Skomentuj

O Autorze

Autorzy, którzy chcą, aby ich artykuły, napisane na łamach "Grupy Lokalnej Balaton" w latach 2013-2016, widniały na portalu informacyjnym Opowiecie.info proszeni są o przesłanie tytułu artykułu oraz zawartych w nim zdjęć na adres: news@opowiecie.info