Powyżej Mokosz – bogini panteonu słowiańskiego.
W tekście pt.: „Dobrzeń Wielki. Tylko 200 lat młodszy od Rzymu” opublikowanym na stronach Grupy Lokalnej Balaton w marcu tego roku, opierając się na książce prof. Henryka Borka „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” wydanej w 1988 roku przez Instytut Śląski w Opolu, sygnalizowałem:
Gdy budowano dom kultury w Dobrzeniu Wielkim w latach 80-tych, znaleziono stare cmentarzysko. Na Wikipedii czytamy: „Badania archeologiczne, prowadzone na obszarze miejscowości przed i po II wojnie światowej datują najstarsze pozostałości zorganizowanego życia ludzkiego na VI i V w p.n.e., natomiast ślady samego pobytu ludzi na 10 tys. lat.
Wszystkie miejscowości mają nazwy, których pochodzenie często jest o wiele starsze niż może się wydawać. Proszę pamiętać, że gdy jakaś wieś obchodzi np. 750 – lecie istnienia, nie oznacza, że ma tylko 750 lat. Daty te wyznaczają zaledwie pierwsze wspomnienia o wsi w jakimś oficjalnym, zazwyczaj kościelnym dokumencie. Np. o przeniesieniu klasztoru z Rybnika do Czarnowąsów.
Książka nieżyjącego opolskiego naukowca Henryka Borka jest kopalnią wiedzy na temat dosłownie wszystkich miejscowości Opolszczyzny. Zapraszam do podróży w przeszłość…
*********************************************************************************************************************
Tarnowiec
W Tarnowcu gm. Lubsza, w lesie, w pewnym oddaleniu od wioski (1-1,5 km) znajdują się dwa grodziska rycerskie, oddalone również o podobną odległość od siebie. O grodziskach, a raczej zarośniętych przez las pozostałościach, pisał już geograf i astronom dr Jan Majewski z Brzegu. Obecnie jest profesorem Uniwersytetu Opolskiego oraz prezesem Niezależnego Stowarzyszenia Kombatantów Polskich, w czasie wojny ps. „Burza” był czynnym Żołnierzem Związku Walki Zbrojnej (późniejszej A.K.).
To właśnie z książki swojego dawnego nauczyciela geografii dowiedziałem się, że w moim ukochanym Tarnowcu były dwa grodziska rycerskie.
Grodziska to nie zamki
Grodzisko nie tak łatwo znaleźć. Były to zapewne całkowicie drewniane budowle. Ziemie zostały zapewne nadane jako dobra dla „emerytowanych” rycerzy. Po jednym z nich został kulisty, wysoki na 1,5 m nasyp, o średnicy około (mierzone „na oko”) kilkudziesięciu metrów. Nie ma tam skarbów. Po „poszukiwaczach” zostało kilkanaście niezasypanych „dziur” w ziemi i ślady kół samochodów. Pewnie niczego wartościowego nie znaleźli.
Mokosz w Mąkoszycach
Pytanie: skąd pochodzi nazwa "Mąkoszyce"?
Przez wiele lat myślałem, że nazwa „Mąkoszyce” wzięła się od „mąki”. W tym poglądzie nie byłem odosobniony. W tej stosunkowo dużej wsi znajdował się młyn, dwa pałace (po wojnie jeden rozebrano), i duży kościół o którym krążą legendy, że ma połączenie z pozostałym jeszcze przy „życiu” pałacykiem położonym w starym parku.
Jednakże takie „tłumaczenie” odwołuje się do teraźniejszości i obecnego sposobu myślenia. Jest więc mocno naiwne i nie przystające do rzeczywistości. Zakłada ono, że język polski praktycznie nic się nie zmienił w przeciągu 900 lat – okresu, który dzieli nas od ówczesnego Mękosza (patrz poniżej)!
Zajrzyjmy do książki prof. H. Borka i zapoznajmy się z prezentowanymi danymi historycznymi. Na temat Mąkoszyc nie znajdziemy dużo informacji, ale te nieliczne są bardzo interesujące:
„Mąkoszyce – wś, gm. Lubsza, opol.: Mancoschicz 1350; od n.o. Mękosza 1136”
n.o. – skrót oznacza nazwę osobową, a sama nazwa wsi – Mąkoszyce – jest nazwą patronimiczną, a więc utworzoną od imienia lub przezwiska ojca. Kim był odnotowany w 1136 roku tajemniczy Mękosz?
Mąka znaczy biel
Problem jest tylko taki, że nie można słowom sprzed prawie 900 lat nadawać współczesnych znaczeń! Dla przypomnienia, najstarsze polskie zdanie brzmi:
Day ut ia pobrusa, a ti poziwai – zlatynizowany zapis staropolski
Daj, ać ja pobruszę, a ty poczywaj – to już zapis po polsku, pora jednak na tłumaczenie (!)
Daj, niech ja pomielę, a ty odpoczywaj – tłumaczenie na język współczesny
Widzimy więc, że współczesny Polak miałby spore kłopoty z porozumiewaniem się z Polakami z czasów Bolesława Krzywoustego, który w tym okresie panował.
W dawnych czasach na mąkę mówiono „biel”, o czym znajdziemy informację m.in. w internetowym słowniku staropolskim:
https://www.staropolska.pl/slownik/
Język polski którym posługiwał się XVI w. poeta Jan Kochanowski, również jest trudny (choć nie aż tak) do zrozumienia dla współczesnych. Z XVI w. cofnijmy się o kolejne 400 lat – do XII w. Prawdopodobieństwo swobodnego dogadania się bez tłumacza z ludźmi z tamtego okresu jest niewielkie. Dlatego twierdzenie, że nazwa Mąkoszyce wzięła się od „mąki”, jest tak samo prawdopodobna jak przypuszczania, że nazwa Dobrzeń Wielki pochodzi od „dobrych ludzi”. Tymczasem w przypadku Dobrzenia chodzi o „dobrą ziemię”.
Tarnowiec
Tarnowiec w gm. Lubsza również został opisany przez prof. H. Borka:
„Tarnowice – obecnie Tarnowiec, wś, gm. Lubsza, opol. Tarnowitz ok. 1300, Tarnowicz 1358”
*********************************************************************************************************************
Hipoteza hipotez. Cofnijmy się w przeszłość i spróbujmy wyjaśnić co mogło się stać na terenie obecnej gminy Lubsza w początkach państwa polskiego. Moją uwagę zwróciło strategiczne położenie Mąkoszyc na szlaku Brzeg-Namysłów. Równocześnie w Mąkoszycach kończy się ok. 40 kilometrowa droga prowadząca z Opola.
Strategiczne położenie Mąkoszyc i jedna z najstarszych wzmianek o tej wiosce sugerują, że Mąkoszyce były niesłychanie ważnym ośrodkiem, prawdopodobnie kultu religijnego. Skąd to przypuszczenie?
Wikipedia:
Mokosz – bogini panteonu słowiańskiego. Według części badaczy była boginią deszczu, mokrej pogody i burzy (Łowmiański, Borovskij) lub hipostazą Matki Ziemi (Jakobson,Gieysztor). Opiekująca się ziemią, wodą, deszczem, kobietami, płodnością, seksualnością,tkactwem, przędzeniem i owcami. Być może partnerka Gromowładcy (Perun).
Źródłosłów imienia bogini próbuje wywodzić się od prasłowiańskiego rdzenia mok-, oznaczającego „moczyć” i „mokry”, również staroindyjskiego makha – "szlachetny", "bogaty" oraz słowa rodzaju męskiego meksha – "wyzwolenie", "śmierć", "mrok", "sok roślinny".
Dniem tygodnia poświęconym Mokoszy był piątek.
*********************************************************************************************************************
W tej części tekstu opierać się będę na przypuszczeniach i mapach-materiałach źródłowych z książki prof. H. Borka.
Hipoteza brzmi: nazwa „Mąkoszyce” wywodzi się od pogańskiej bogini Mokosz. Miejscowość była ważnym ośrodkiem społecznym i religijnym już 1000 lat temu.
Zarówno Góra Św. Anny jak i Jasna Góra w Częstochowie, były ważnymi ośrodkami kultu pogańskiego, prawdopodobnie Bogini Matki. Zwyczajem Kościoła Katolickiego było przejmowanie ośrodków kultów pogańskich i „przerabianie” je na miejsca kultu chrześcijańskiego.
Prawdopodobnie tak samo było z Mąkoszycami, które otoczone były kilkoma innymi bardzo starymi wioskami jak Tarnowiec, Rogalice, Roszkowice, czy Bąkowice. Jednak Mąkoszyce wymieniono w kronikach co najmniej dwa wieki wcześniej niż pozostałe miejscowości. W dodatku to w Mąkoszycach znajdował się prawdziwy pałac-dwór i wciąż znajduje ogromny kościół, świadcący o potędze mąkoszyckich gospodarzy.
W tym miejscu ponownie skorzystam z popularnej Wikipedii:
Parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Mąkoszycach – znajduje się w dekanacie Brzeg północ w archidiecezji wrocławskiej. Erygowana w XIII wieku.
Widzimy, że Mąkoszyce to jedna z najstarszych parafii wiejskich w Polsce, jeśli przynajmniej nie na Opolszczyźnie! Jak więc ważnym miejscem kultu pogańskiego były Mąkoszyce, skoro (zapewne biskupi wrocławscy) zdecydowali się w tak zamierzchłych czasach utworzyć tu parafię, w tak odległej od Opola i Wrocławia miejscowości.
Pamiętajmy, że w Dobrzeniu Wielkim parafię utworzono dopiero w 1810 roku!
*****
Pogaństwo w Polsce i Europie w ukrytych formach trwa do dzisiaj. Na Ślęży jeszcze w 1946 roku tamtejsi i jeszcze nie wywiezieni na Zachód mieszkańcy odprawiali pogańskie kulty, choć tak naprawę nie był to autentyczny pogański kult, a „tylko” zwykła satanistyczna msza! Mówi się też o kulcie nekromantów na Ślęży.
A obrzęd „Dziadów” Mickiewicza, który sam był „niezłym” heretykiem i bałwochwalcą, co prawda z dobrymi intencjami, ale jednak… „Dziady” to stuprocentowy zabobon.
Na portalu: https://www.historycy.org/index.php?showtopic=39238 czytamy wypowiedź internautki carantuhil:
Parę ciekawostek z okolic Krakowa. W jednej miejscowości piorun trafił jakąś chatę, ogień gaszono (sic!) kozim mlekiem. Jeszcze w czasie wojny moja prababcia straszyła moją babcię, że jak idzie do ciotki wieczorem, niech idzie daleko od rzeki "bo tam boginki piorą" i to nie było straszenie małego dziecka bo miała wtedy prawie 20 lat. Z moich okolic takich historii jest całkiem sporo.
*****
Wioska prasłowiańska w Tarnowcu
Proszę zwrócić uwagę na mapę osadnictwa z VI-X wieku z 260 s. książki „Górny Śląsk w świetle nazw miejscowych” H. Borka :
Na czerwono w kwadracie zaznaczone są stwierdzone i domniemane dawne osady w okolicach Karłowic-Roszkowic-Tarnowca. Interesującą nas osadę o numerze 261 legenda mapy pozwala odczytywać jako: gród domniemany.
Nie przesadzajmy. Dobrze wiemy, że sporo lat temu wielu właścicieli pól dostało informację, że za torami w Tarnowcu jest osada prasłowiańska i nie wolno tam np. zbyt głęboko orać.
Wg mnie, to miejsce jest po prostu pierwotną lokalizacją Tarnowca, usytuowana trochę wyżej niż „obecny” Tarnowiec. Dlaczego już nią nie jest? Bo było za suche. Obecnie Tarnowiec leży w dolinie i jest bardziej wilgotny, a wilgoć oznacza np. wodę w studniach pomimo susz.
*****
Grodziska rycerskie, stara parafia i „starożytna” osada. Zapewne dawniej ta część Ziemi Brzeskiej była jednym z ważniejszych miejsc ówczesnego Górnego Śląska. Czy poznamy jej wszystkie tajemnice i nazwiska ludzi, którzy w tej chwili są całkowicie zapomniani, a jak dawny Mękosz, tworzyli historię?
Czy Mękosz był kapłanem wspomnianej pogańskiej bogini Mokosz? Czy to ze względu na silny i promieniujący daleko pogański ośrodek kultu w Mąkoszycach, biskupstwo we Wrocławiu tak wcześnie powołało tutaj katolicką parafię?
Wszystko zależy od obecnych mieszkańców Opolszczyzny, bo takich miejsc jest u nas w całym woj. mnóstwo. Trzeba tylko chcieć i być ciekawym świata. Nie tylko mieć, ale i być…
