W poszczególnych odcinkach prezentujemy pokonkursowe prace Regionalnego Konkursu Literackiego „Ze Śląskiem na ty”. Imprezę od 27 lat organizuje Łubniański Ośrodek Kultury.
Kornelia Thomys
Uczennica kl. VII Szkoły Podstawowej w Poborszowie
Regionalny Konkurs Literacki „Ze Śląskiem na ty” – rok 1998
Nazywóm se Kornela Thomys i chodzam do siódmy klasy. Móm trzinołście lołt i dobrze umiam rzóndzić po ślónsku, bo wygrałach kónkurs, chtori bół w Ryński Wsi. Potyn jechałach do Izbicka na Wojewódzki Kónkurs „Śląskie Beranie”, na chtorim kożdi rzóndziół po ślónsku na wybrani tymat. Joł rzóndziyłach o tim, jak to kedyjś było, jak se chtojś we wsi żyniół.
Ale nie o tim chciałach wóm dzisiej napisać. Napisa i opowiam wóm, jak było kedyjś i jak je tera na świyntach Bożygo Narodzynia. Piyrwi to nie było tak jak tera, wszystko se kupi w sklepie i gotowy położi na stół. Dołwni na dziyń przed Wilijóm trza było na mojzdzierzi pomlołć syr na kołołcz i mak na makówki. Pomlołć mak to nie było taky łatwy, bo mak je małi, a łónego trza było jeszcze rozdrobnić. Trza było tyż piyc kołołcz. Tyn kołołcz se piykło w takim wielkim piekarołku. Jak już tyn kołołcz bół upieczóni, to tołwało se go na słómam. We Wilijóm rano, na śniołdaniy, jadło se yno kónsek kołołcza i piyło se wodam. Potyn kożdi mioł wyznaczónóm robota. Jedyn sprzóntoł, drugi pómołgoł fatrowi oskórować i osnołżyć ryby. Bół też taki zwyczaj, że gospodołrz robiół z lyńcucha taky wielky koło i do tego koła nasuł ziołrek dloł kur, żeby kury przez całi rok trzimały se dokupy. Potyn każdoł krowa dostała i musiała zjejść kónsek chleba upieczónego przez gospodyni. Jak se już ćmiyło i wszysko było fertich, stół bół fajnie prziszykowani, to wszyjscy czekali, kedy na niebie pokołże se piyrwszoł gwiazda. Jak se ta gwiazda pokołzała, to wszyscy siadali ku stole, ale nołprzód trza było porzykać, a potyn dopiero mogło se jejść. Jadło se zupa siymiónka, kartołfly z kapustom, upieczónóm rybam, harynki, makówki i mołczka. Na pojszczodek stoła gospodołrz kłołd pinióndzy, żeby jich nigdy nie brakowało. Stawiało se tyż pusti talyrz dlał kogojś, chtoby jeszcze prziszoł; a jak chtojś biydni abo bezdómni prziszoł, to w rodzinie przez całi rok Pón Bóczek błogosławiół. Wtedy to se tyż nie dzielili opłatkym, bo u nołs na wsi jeszcze nie znano takygo zwyczaju, yno dzielyli se tim, co było naszykowany na stole i życzyli se wszystkygo nałlepszygo. Po wieczerzi szło se pod chojinkam i śpiywało se kolyndy. Pod chojinkóm były przeważnie pierniki i orzechy, a nie tak jak tera rozmajity klamory. Potyn starzik siadali przi kanónku i łopowiadali bajtlóm bajki zwiónzany ze Wilijóm. Tich bajek suchali przeważnie chopcy, bo dziołchy brały łuski łod łorzechów i motkami w ty łuski czaskały, a z który stróny zablaknół pies, to to znaczyło, że z ty stróny przidzie kawalyr.
W nocy to się jeszcze szło na Pastyrkam do sómsiedniy wsi, do Mechnic, bo u nołs jeszcze wtedy nie było kościoła. Jak se już prziszło z ty Pastyrki to trza było pryndko iść spać, bo rano zajś trza było iść na mszóm.
I tak wyglóndała piyrwi Wilijoł. Prołda, że fajnie? A nie tak jak tera, nic nie trza do jołdła szykować, bo wszystko idzie kupić w sklepie i gotowy położyć na stół. Niy ma już takich zwyczajów, że krowóm dołwoł se chlyb, a kuróm robi se koło z lyńcucha i dziołchy już nie trzaskajóm motkami w łuski łod orzechów. Tera to pod chojinkóm je mocka prezyntów, a piyrwi to dziecka se cieszyły, jak dostały szokoladam, cukerki abo ze słómy uszyty szczewiki. Bardzo podobajóm mi se ty stary zwyczajy i bardzo bych chciała, żeby u nołs ty zwyczajy były dali pielyngnowany. Myślam, że zajś tak baje jak piyrwi.
