Związek Polaków w Niemczech ze zbiorów Muzeum Śląska Opolskiego

Związkowi Polaków w Niemczech poświęcona będzie najnowsza wystawa czasowa w Muzeum Śląska Opolskiego – informuje Michał Grocholski. Wernisaż,17 lutego o godzinie 14:00, poprzedzi sesja popularno-naukowa z udziałem historyków z Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Archiwum Państwowego w Opolu. Początek sesji o 11:00.

W Niemczech, w granicach ukształtowanych po I wojnie światowej mieszkało około półtora miliona Polaków (na Śląsku około pół miliona). Interesy ówczesnej mniejszości polskiej w Niemczech reprezentował Związek Polaków w Niemczech założony 27 sierpnia 1922 roku w Berlinie. Prowadząc szeroką działalność polityczną, kulturalną i gospodarczą pełnił rolę organizatora i przywódcy polskiej mniejszości narodowej. Do jego głównych zadań należała obrona praw ludności polskiej (obywateli niemieckich polskiej narodowości lub pochodzenia) i umacnianie polskiej świadomości narodowej.

I Dzielnica Związku Polaków w Niemczech obejmowała tereny Śląska (Dolny Śląsk przyłączono do I Dzielnicy w 1928 roku). Utworzona została co prawda w Bytomiu, zdecydowano jednak, iż siedzibą władz będzie Opole. Początkowo umieszczona ją w Banku Rolników, następnie już na stałe, w nieistniejącym obecnie Domu Polskim przy zbiegu dzisiejszych ulic Książąt Opolskich i Sądowej.

Muzeum Śląska Opolskiego posiada w zbiorach dużą kolekcję materiałów związanych z działalnością Związku Polaków w Niemczech, przede wszystkim dokumentującą aktywność tej organizacji na terenie Śląska. Stanowią je różnego rodzaju: dokumenty, listy, fotografie, czasopisma, książki i broszury, druki informacyjne i propagandowe, odznaczenia i odznaki, sztandary. Wśród nich są zbiory unikatowe: jedyny zachowany egzemplarz Leksykonu Polactwa w Niemczech (uratowany przed konfiskatą Gestapo i przechowany w okresie wojny przez drukarza Nowin Franciszka Trzecioka), sztandar Związku Harcerstwa Polskiego w Niemczech (ocalony przed zniszczeniem podczas wojny przez 16-letniego Edmunda Gadzińskiego, syna dyrektora Spółdzielczego Banku Polskiego w Opolu) oraz oryginalny album pięciu płyt z nagraniem fragmentów Kongresu Związku Polaków w Niemczech w Berlinie 6 marca 1938 r. (wojnę przetrwały tylko trzy, ujawnione do dzisiaj, egzemplarze tego albumu). Wśród zachowanych tytułów prasowych warto wspomnieć o bardzo rzadkich tytułach: Katolik Trzyrazowy, Słowo Śląskie, czy czasopismo samorządu uczniowskiego polskiego Gimnazjum w Bytomiu Idziemy. Materiał zdjęciowy został wzbogacony nieprezentowanymi wcześniej zdjęciami pochodzącymi z Pamiętnika Józefa Klicha, Opolanina, członka przedwojennego Związku Polaków w Niemczech.

Wszystkie prezentowane na wystawie oryginalne zabytki stanowią własność Muzeum Śląska Opolskiego.
Wystawa stanowić będzie świetną edukację historyczną dla wszystkich zwiedzających Muzeum Śląska Opolskiego, a szczególnie dla młodych odbiorców.

Przy okazji otwarcia ekspozycji muzeum zaprasza na sesję popularno-naukową z udziałem historyków z Uniwersytetu Opolskiego, Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach oraz Archiwum Państwowego w Opolu. Będzie nosiła tytuł: ”Mniejszość polska w Prowincji Górnośląskiej między wojnami”.

Dr Przemysław Jagieła z Archiwum Państwowego w Opolu mówić będzie o polskiej spółdzielczości rolniczej w w świetle akt niemieckich władz administracyjnych i bezpieczeństwa w Prowincji Górnośląskiej. Dr Aleksandra Starczewska -Wojnar, także z Archiwum Państwowe w Opolu przedstawi Dzielnicę I Związku Polaków w Niemczech w świetle tajnych raportów władz w Prowincji Górnośląskiej. Z kolei dr hab. Adriana Dawid, prof. Uniwersytetu Opolskiego omówi rolę prasy w działalności Dzielnicy I Związku Polaków w Niemczech”. Natomiast dr hab. Grzegorz Bębnik z IPN w Katowicach zreferuje problem represji wobec działaczy I Dzielnicy Związku Polaków w Niemczech w przededniu i po wybuchu II wojny światowej.