Prawo udziału w referendum, wyborach prezydenckich czy parlamentarnych mają wyłącznie obywatele polscy – wynika z art. 62. Konstytucji RP. Cudzoziemcy nie mogą zatem głosować, chyba że uzyskali polskie obywatelstwo. Samo nadanie cudzoziemcowi numeru PESEL nie uprawnia do głosowania w polskich wyborach parlamentarnych czy prezydenckich.
Możliwości głosowania pozbawione są osoby niepełnoletnie – nawet jeden dzień może być w tym przypadku decydujący. Udział w wyborach wykluczony jest również dla osób:
– pozbawionych praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu lub Trybunału Stanu;
– ubezwłasnowolnionych przez prawomocne orzeczenie sądu.
Głosować w wyborach parlamentarnych 15 października 2023 r. poza miejscem zameldowania można na różne sposoby. Wyborcy mogą pobrać zaświadczenie o prawie do głosowania albo złożyć wniosek o dopisanie do spisu lub rejestru wyborców.
Przede wszystkim trzeba wziąć z dowolnego urzędu gminy zaświadczenie o prawie do głosowania – i go pilnować, bo w przypadku zgubienia lub zniszczenia nie zostanie wydany duplikat. Upoważnia ono do głosowania w dowolnym lokalu wyborczym w kraju, za granicą lub na polskim statku morskim. Wniosek o wydanie zaświadczenia trzeba złożyć od 1 września do 12 października. Zaświadczenie odbiera się osobiście za pokwitowaniem lub przez upoważnioną pisemnie osobę.
Wniosek o dopisanie do spisu lub rejestru wyborców należy złożyć na piśmie w urzędzie gminy, na której terenie będziemy przebywać w dniu wyborów, lub w wersji elektronicznej, opatrzonej kwalifikowanym podpisem elektronicznym; przy użyciu usługi elektronicznej udostępnionej na stronie internetowej gov.pl.
Oznaczać to jednak będzie zmianę stałego obwodu głosowania: w każdych kolejnych wyborach. O dopisanie do rejestru mogą wnioskować także osoby, które nie są nigdzie zameldowane.
Wniosek taki można złożyć na piśmie lub przez internet. Decyzja w tej sprawie nie wymaga uzasadnienia i doręczenia wnioskodawcy. Praktykuje się za to dostarczenie wnioskodawcy decyzji negatywnej wraz z jej uzasadnieniem. Nie ma przy tym odwołania do kolejnej instancji. Pozostaje jedynie możliwość skargi do właściwego sądu rejonowego.
Zapisywać się do spisu lub rejestru można od 1 września do 12 października, ale lepiej z tym nie zwlekać, bo urzędy mają bowiem pięć dni na wydanie decyzji.
Z kolei głosowanie korespondencyjne pozwala na udział w wyborach osobom, które z różnych przyczyn – głównie zdrowotnych – nie mogą stawić się osobiście w lokalu wyborczym. Możliwość ta przysługuje tylko w przypadku głosowania na terenie Polski.
W myśl obowiązujących przepisów głosować korespondencyjnie mogą osoby, które:
– mają orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
– podlegają w dniu głosowania obowiązkowej kwarantannie lub izolacji w domu;
– najpóźniej w dniu głosowania kończą 60 lat.
Ponadto osoby te muszą mieć ukończone 18 lat i prawo wybierania (czyli czynne prawo wyborcze).
Chęć głosowania korespondencyjnego należy zgłosić komisarzowi wyborczemu najpóźniej na 13 dni przed dniem wyborów, czyli do 2 października 2023 r. Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy wyborca przebywa na kwarantannie/izolacji domowej; wtedy – nie później niż na pięć dni przed dniem wyborów. Jeśli jednak kwarantanna rozpoczęła się po tym terminie, można się zgłosić najpóźniej „na dwa dni przed dniem wyborów”.
Zgłoszenia do komisarza można kierować ustnie, pisemnie lub w formie elektronicznej – za pomocą portalu ePUAP.
Osoby z niepełnosprawnością wzroku, mogą zażądać w zgłoszeniu, aby dostarczony pakiet wyborczy zawierał nakładkę na kartę do głosowania, sporządzoną w alfabecie Braille’a
We wniosku o głosowanie korespondencyjne podać należy :
– swoje imię (imiona) i nazwisko;
– numer PESEL;
– adres, na który zostanie wysłany pakiet wyborczy;
– numer telefonu lub adres e-mail do kontaktu.
Jeśli jesteś osobą z niepełnosprawnością, do zgłoszenia dołączasz kopię aktualnego orzeczenia.
Pakietem wyborczym jest karta do głosowania wraz kopertami zwrotną i na kartę wyborczą, instrukcją głosowania i oświadczeniem o osobistym i tajnym oddaniu głosu. Wypełnioną kartę należy wysłać na adres obwodowej komisji wyborczej.
